Rząd nakłada nowe zadania na samorządy, a te zwiększają zatrudnienie. W przyszłym roku liczba pracujących w nich urzędników wyniesie blisko 275 tys. Co roku przybywa ich średnio około 10 tys. Wraz ze wzrostem zatrudnienia rosną płace. W 2012 roku – o 7 proc.
Mimo kryzysu gminy i powiaty nie zamierzają w przyszłym roku ani redukować zatrudnienia, ani też ciąć pensji. Od 2006 roku do listopada 2011 roku liczba etatów wzrosła średnio o 35 proc. Tak wynika z sondy przeprowadzonej przez „DGP” w 160 gminach oraz 16 największych miastach. Z takiego stanu rzeczy mogą się cieszyć tylko urzędnicy, którzy poza nauczycielami mają zagwarantowaną stabilną pracę i coroczne podwyżki.
Pięć lat temu (dane GUS) w samorządach pracowało 206 tys. osób, w 2010 r. blisko 50 tys. więcej. Co roku rzeszę urzędników zasila średnio 10 tys. nowych osób. Ten i przyszły rok będą podobne. Potwierdza to sonda „DGP”. Najwięcej nowych pracowników przybywa w dużych miastach. W Urzędzie Miasta w Białymstoku między 2006 r. a listopadem 2011 r. liczba etatów wzrosła o 93,6. W Łodzi – o 180 (z 1843 do 2023). Nowe miejsca tworzy też Urząd Miasta w Poznaniu. Tam w ciągu pięciu lat liczba etatów powiększyła się o 303 (z 1283,80 do 1586,66). Rekordzistą jest Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. W grudniu 2006 roku było tam stworzonych 5,7 tys. etatów, obecnie już ponad 7,6 tys.
Samorządy tłumaczą wzrost zatrudnienia nowymi zadaniami narzuconymi przez rząd. W ostatnich 10 latach – prawie 60. I to do ich realizacji muszą zatrudnić nowych pracowników za własne pieniądze.
– Budżet nie przekazuje środków na pokrycie kosztów wynagrodzeń dodatkowo zatrudnionych. Jeżeli to robi, to w bardzo ograniczonym zakresie – potwierdza Michał Kondek, sekretarz miasta Sosnowiec.
Z informacji uzyskanych przez „DGP” wynika, że samorządy nie zamierzają ograniczać zatrudnienia również w 2012 roku. Dziś Urząd Miasta Warszawy poszukuje 65 kandydatów do pracy. Podobnie jest w innych miastach.
Samorządy mimo kryzysu nie zapominają o podwyżkach dla urzędników. W ciągu 5 lat ich płace wzrosły średnio o 35 proc. Dla porównania wynagrodzenie w gospodarce narodowej wzrosło o 32,4 proc. W 2012 r. pracowników samorządowych czeka kolejna podwyżka – średnio o 7 proc.
Tymi danymi zaniepokojony jest rząd. Hanna Majszczyk, wiceminister finansów, podczas Europejskiego Kongresu Gmin Wiejskich apelowała o zamrożenie płac, tak jak zrobił to rząd wobec ponad pół miliona osób zatrudnionych w państwowej sferze budżetowej. Nic nie wskazuje, by samorządy apelu posłuchały.
W Warszawie w 2006 roku było 5,7 tys. etatów, dziś jest 7,6 tys.
W gminach, powiatach i miastach wciąż rośnie zatrudnienie. Głównym powodem nie jest tworzenie etatów dla znajomych, ale nowe zadania, których z roku na rok rząd nakłada na nie coraz więcej. „DGP” przeprowadziło sondę w 16 województwach, z których losowo wybrało po 10 gmin. Sprawdziliśmy też 16 największych miast. Pytaliśmy o etaty i wynagrodzenia. Zebrane przez nas dane potwierdzają, że w większości samorządów w tym i w przyszłym roku wciąż będą wzrastały zatrudnienie i płace.

Miasta zatrudniają

Z przeprowadzonej przez „DGP” sondy wynika, że od grudnia 2006 roku do listopada tego roku nowe obowiązki co roku zmuszają samorządy do szukania nowych pracowników. W Urzędzie Miasta w Gdańsku w sprawdzanym przez nas okresie liczba etatów wzrosła o 131 (z 954 do 1085). W Urzędzie Miasta Łodzi – o 180 (z 1843 do 2023). Jeszcze większa potrzeba do tworzenia nowych miejsc pracy jest widoczna w Urzędzie Miasta w Poznaniu. Tam pojawiły się 303 nowe etaty (z 1283,80 do 1586,66). Niekwestionowanym rekordzistą jest jednak Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. W grudniu 2006 roku miasto miało 5,7 tys. etatów, a obecnie jest ich o blisko 1,9 tys. więcej. Co więcej dane te nie uwzględniają osób przebywających na urlopie wychowawczym i bezpłatnym. Podobnie jest w innych dużych miastach.
Samorządy muszą zwiększać zatrudnienie, nawet gdyby nie chciały tego robić.
– Rada miasta i prezydent podejmowali decyzje, które miały usprawnić obsługę mieszkańców. Do tego potrzebni są ludzie – tłumaczy Wojciech Kasprzak, zastępca dyrektora wydziału organizacji Urzędu Miasta w Poznaniu.
Samorządy podkreślają jednak, że za nowymi zadaniami nie idą dodatkowe pieniądze.

Małe i średnie rosną

Liczba etatów rośnie również w małych miastach i gminach. Urząd Miejski w Grodzisku Wielkopolskim na koniec 2006 r. zatrudniał 52 osoby. Obecnie pracuje tam o 12 więcej. Miasto Chojnice zatrudniało 88 pracowników urzędu, w tej chwili 119. O 20 urzędników w badanym przez nas okresie wzrosło też zatrudnienie w Tarnowskich Górach. Małe gminy, podobnie jak duże miasta, tłumaczą wzrost zatrudnienia dodatkowymi zadaniami. I także narzekają na brak pieniędzy.
– Wprawdzie samorządy dostaną w 2012 roku z budżetu państwa około 82,5 mld zł, czyli o 3,3 proc. więcej niż w tym, ale otrzymają też nowe zadania. Często ich koszt znacznie przewyższa otrzymane wsparcie – mówi Aleksandra Gajda, sekretarz miasta Tarnowskie Góry.
Rosnącą rzeszę urzędników samorządy tłumaczą również tym, że powierzone im zadania muszą być realizowane terminowo. Opóźnienia narażają szefów urzędów na zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych, a nawet utratę stanowiska.
– Większa liczba zadań zmusza samorządy do zwiększenia liczby zatrudnienia w urzędach lub dodatkowego obciążenia pracą zatrudnionych pracowników – potwierdza Mirosław Bajorek, sekretarz miasta Kolno.

Wakaty w urzędach

Samorządy nie unikną nowych zadań również w przyszłym roku. Z sondy „DGP” wynika, że w związku tym także w przyszłym roku będą szukać nowych pracowników. Już teraz Urząd Miasta Warszawy prowadzi 65 naborów, Urząd Miasta Łodzi poszukuje 22 pracowników, a Urząd Miasta w Poznaniu – dziewięciu.
Samorządy nie narzekają na brak chętnych. Głównie dlatego że proponują im stabilność zatrudnienia, wyższe pensje i co roku podwyżki co najmniej o wskaźnik inflacji. Dlatego o pracowników mogą konkurować np. z urzędami wojewódzkimi, którym trudno zatrzymać najlepsze osoby. Poza prestiżem nie mają im bowiem zbyt wiele do zaoferowania.
– Pracownicy, którzy odchodzą od nas do samorządów, na wstępie mają pensje wyższe od 500 zł do 1000 zł – potwierdza Wiesława Chojnacka, dyrektor generalna Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.
W tym roku tylko z tego urzędu do samorządów przeszło już 10 osób.

Stałe podwyżki

Urzędy wojewódzkie przyznają, że przegrywają z samorządami, bo pensje ich pracowników zależą od zasobności budżetu centralnego. Co więcej w administracji rządowej już od czterech lat nie było podwyżek. Nie będzie ich również w 2012 roku. Inaczej jest w samorządach. Te, poza nielicznymi wyjątkami, mimo trudnej sytuacji finansowej nie chcą rezygnować ze wzrostu płac również w przyszłym roku. W krakowskim urzędzie miasta waloryzację pensji urzędników przewiduje regulamin wynagradzania wydany na podstawie zarządzenia prezydenta. Zgodnie z nim co dwa lata pensje mogą rosnąć o wskaźnik inflacji (ale nie więcej niż o 5 proc.).
– Ostatnią waloryzację przeprowadzono w urzędzie w 2010 r. Kolejna powinna więc być dokonana w kwietniu 2012 r. – mówi Barbara Skrabacz-Matusik, zastępca dyrektora wydziału organizacji i nadzoru w UM Krakowie.
Zaznacza, że wszystko jest jednak uzależnione od wysokości środków na ten cel uchwalonych przez radę miasta w przyszłorocznym budżecie.
W Urzędzie Miasta i Gminy w Swarzędzu wzrost płac przewidziany jest na poziomie 2 proc. Podwyżki o 5 proc. planuje też Urząd Miasta w Białymstoku. Trzyprocentowy wzrost płac nastąpi w Urzędzie Miasta w Skarżysku-Kamiennej.
Z wieloletnich prognoz finansowych przygotowywanych przez samorządy wynika, że w 2012 r. ich pracownicy mogą spodziewać się podwyżek średnio o 7 proc. Obok nauczycieli to jedyna grupa zatrudniona w administracji publicznej, która może liczyć na wzrost wynagrodzeń.
Z naszej sondy wynika, że w ciągu ostatnich pięciu lat średnie płace w gminach (w zależności od wielkości) wzrosły o 35 proc. Średnia płaca np. w urzędach miast Poznania i Kielc wzrosła o 500 zł, w Warszawie o 841 zł (z 3991 zł do 4823 zł).
Zaobserwowaliśmy też jeszcze jedną ciekawą prawidłowość. Okazało się, że małym gminom jest łatwiej wygospodarować pieniądze na podwyżki niż w dużych miastach. W Urzędzie Miasta Grodzisk Wielkopolski w 2007 roku (brak danych za rok poprzedni) średnia płaca wynosiła 2,7 tys. zł, a obecnie już 5 tys. zł. W Urzędzie Miasta Zambrów w grudniu 2006 r. wynosiła 3,6 tys., a obecnie jest wyższa o 2 tys. Urząd tłumaczy się, że pod koniec roku zawsze wypłaca pracownikom z zaoszczędzonych funduszy jednorazowy dodatek specjalny w wysokości 40 proc. wynagrodzenia.

Apelują o rozwagę

Samorządowych podwyżek przeraził się nawet rząd. Uważa on, że skoro płace zostały zamrożone dla ponad pół miliona pracowników państwowej sfery budżetowej, to podobnie powinny zrobić gminy, powiaty i miasta.
O zamrożenie płac w samorządach apelowała Hanna Majszczyk, wiceminister finansów, podczas Europejskiego Kongresu Gmin Wiejskich, który odbył się pod koniec października.
Według niej wzrosty wynagrodzeń są zauważalne nie tylko w sprawozdaniach, które samorządy przesyłają do resortu finansów, ale też w związku z przepływem kadr, które odchodzą z administracji rządowej do samorządowej. Powodem są wyższe zarobki.
Wystąpienie pani minister, potwierdził „DGP” Zdzisław Wasążnik, dyrektor departamentu finansów samorządu terytorialnego w Ministerstwie Finansów.
– Jeśli samorządy zamierzają podejmować inwestycje i sięgać po środki europejskie, powinny prowadzić racjonalną gospodarkę finansową, która wymaga dyscypliny również w zakresie wydatków bieżących – mówi.
Dodał, że decyzja o zamrożeniu płac pracowników jest jednym z możliwych rozwiązań, jakie powinny zastosować.



Do tego jednak, że samorządy podwyższają pensje swoich pracowników, przyczynił się blisko trzy lata temu sam rząd. Wtedy uchwalono nową ustawę o pracownikach samorządowych. To w niej odstąpiono od odkreślania maksymalnych stawek wynagrodzenia dla urzędników zatrudnianych na podstawie umowy o pracę. W efekcie Rada Ministrów określa dla nich tylko minimalne stawki. W związku z tym tylko od zamożności gminy zależy, ile może zaoferować specjaliście, którego chce pozyskać.
Zwiększanie zadań samorządów w związku ze zmianami w przepisach prawa od 2000 roku
rok Ustawa zadanie
2000 Karta nauczyciela obowiązek przeprowadzenia postępowania egzaminacyjnego na stopień nauczyciela mianowanego,
2000 Prawo o ruchu drogowym Przejęcie ewidencji, kontroli i nadzoru nad stacjami kontroli pojazdów i nadawanie uprawnień dla diagnostów
2000- 2006 Prawo o ruchu drogowym obowiązek wymiany praw jazdy
2001 Prawo wodne Duży pakiet zadań związanych z wydawaniem pozwoleń wodnoprawnych
2001 Prawo ochrony środowiska prowadzenie okresowego badania jakości gleby i ziemi
2001 o działalności gospodarczej konieczność rejestracji przedsiębiorców działających na podstawie innych zezwoleń i koncesji (m.in. taksówkarze), zmiana formy rejestrowania spółek cywilnych
2001 Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku Prowadzenie ewidencji zbiorników na nieczystości ciekłe i przydomowych oczyszczalni
2001 o sprzedaży prawa użytkowania wieczystego na własność możliwość sprzedaży prawa użytkowania wieczystego na własność na wniosek zainteresowanych
2001 o ochronie środowiska i o gospodarce odpadami Informacja o środowisku
2001 o repatriacji składanie wniosków, pomoc w zagospodarowaniu
2001-2008 o ewidencji ludności i dowodach osobistych obowiązek wymiany dowodów osobistych
2003 o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców przekazywanie dokumentów, informacji lub opinii na temat zasadności nabywania nieruchomości przez cudzoziemców
2003 Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Składanie wniosków do projektów m.p.z.p oraz ich opiniowanie w formie postanowień, w zakresie terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych
2003 o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności możliwość przekształcenia prawa użytkowania wieczystego na własność na wniosek zainteresowanych
2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami udzielanie przez gminy dotacji na prace przy zabytkach
2003 Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Składanie wniosków do projektów m.p.z.p oraz ich opiniowanie w formie postanowień, w zakresie terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych
2004 o transporcie drogowym obowiązek wydawania zezwoleń na wykonywanie przewozów na liniach komunikacyjnych na obszarze Miasta
2004 przystąpienie Polski do Unii Europejskiej przygotowywanie projektów finansowanych z Unii Europejskiej
2004 o swobodzie działalności gospodarczej regulacje dot. prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne oraz osoby prawne (konieczność wprowadzania do ewidencji numeru PESEL oraz przekazywania dokumentacji do innych gmin z tytułu przeniesienia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę)]zmiana formy rejestracji przedsiębiorstw prowadzonych przez współmałżonków
2004 Rozporządzenie w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) obowiązek uzyskania numeru PKD dla działalności
2004 o dodatkach mieszkaniowych nowe zasady nabywania praw i wypłacania dodatków mieszkaniowych (100% gmina)
2004 o świadczeniach rodzinnych nowe zasady nabywania praw i wypłacania: zasiłków rodzinnych, świadczeń opiekuńczych i zapomóg
2004 o finansach publicznych utworzenie Zespołu Audytorów Wewnętrznych
2005 o finansach publicznych obowiązek kontroli w każdym roku co najmniej 5% wydatków podległych jednostek organizacyjnych
2005 o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych i zaliczce alimentacyjnej przyznawanie zaliczek alimentacyjnych osobom samotnie wychowującym dzieci, uprawnionym do świadczenia alimentacyjnego na podstawie tytułu wykonawczego, gdy egzekucja jest bezskuteczna.
2005 Prawo wodne Przyrost kompetencji związanych z nadzorem nad urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych i nad spółkami wodnymi
2005 Prawo geologiczne i górnicze Zwiększenie kompetencji w zakresie przyjmowania projektów/dokumentacji prac geologicznych sporządzonych, na potrzeby wykorzystania ciepła ziemi
2005 Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku Wydawanie właścicielom nieruchomości decyzji nakazującej wykonanie obowiązków nałożonych ustawą
2005 o fundacjach Zadania w stosunku do fundacji korzystającej ze środków publicznych i prowadzącejdziałalność na obszarze całego kraju, w zakresie działalności prowadzonejna obszarze właściwości miejscowej samorządu powiatowego, starostawykonuje uprawnienia wynikające z przepisów art. 12–15.
2006 o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości umożliwienie przekształceń dokonywanych przez spółdzielnie mieszkaniowe
zwiększenie liczby podatników podatku od nieruchomości
2006 rozporządzenie w sprawie trybu organizacji prac społecznie użytecznych organizacja prac społecznie użytecznych, opracowywanie programów rocznych
2006 Prawo o ruchu drogowym prowadzenie rejestru przedsiębiorców i instruktorów,
2007 o systemie oświaty wprowadzenie stypendiów socjalnych
2007 – 2010 (w trakcie) Prawo geodezyjne i kartograficzne założenie i prowadzenie ewidencji lokali i budynków
2007 o ujawnianiu w księgach wieczystych stanów prawnych nieruchomości… regulowanie stanów prawnych nieruchomości Miasta i Skarbu Państwa.
2007 Specustawa Euro 2012 Zadania związane z organizacją mistrzostw Europy Euro 2012Zadania inwestycyjne i organizacyjneOpiniowanie decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012 w odniesieniu do terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych
2007 ustawa o pomocy społecznej przyznawanie zasiłków celowych cudzoziemcom
2008 Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochroni środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko Ocena oddziaływania – decyzje środowisko
2008 o pomocy osobom uprawnionym do alimentów zasady i tryb przyznawania świadczeń osobom uprawnionym do alimentów, postępowania z dłużnikami alimentacyjnymi
2008 o swobodzie działalności gospodarczej możliwość zawieszenia, odwieszenia działalności gospodarczej
2008 -2009 Rozporządzenie w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) obowiązek aktualizacji numeru PKD dla działalności gospodarczej
2009 o finansach publicznych Wprowadzenie kontroli zarządczej służącej zapewnieniu wykonywania zadań i celów w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy
2009 Ustawa prawo o ruchu drogowym Wymiana praw jazdy kierowcom zawodowym (posiadającym świadectwo kwalifikacji zawodowej)
2009 ustawa o pomocy społecznej zasiłki stałe i składki na ubezpieczenie zdrowotne
2010 Prawo wodne Obowiązki związane z kąpieliskami m.in. uchwalanie przez radę gminy corocznie Wykazu kąpielisk, prowadzenie przez prezydenta, wójta , burmistrza wykazu kąpielisk na terenie gminy lub na polskich obszarach morskich przyległych do gminy.
2010 o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz zmianie niektórych ustaw obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków zwiększenie ilości wydawanych decyzji administracyjnych (większa ilość obiektów będących pod ochroną konserwatorską – ewidencja)
2010 Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie obowiązek powoływania rad działalności pożytku publicznego
2010 ustawa o pomocy społecznej przyznawanie wynagrodzenia dla opiekunów prawnych
2011 o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne nowe sposoby wykorzystania ePUAP (elektronicznej platformy usług administracji publicznej)
2011 o gospodarce nieruchomościami zmiana sposobu naliczenia opłat za użytkowanie wieczyste i wzrost opłat
zwiększenie wniosków o przekształcenie
2011 Ustawa Prawo o ruchu drogowym Likwidacja pojazdów z art.130a
2011 o swobodzie działalności gospodarczej przygotowanie bazy EDG prowadzonej przez Prezydenta Miasta do migracji do CEiDG (Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej) oraz przeprowadzenie migracji danych
2011 o opiece nad dziećmi do lat 3 ustawa wprowadziła obowiązek prowadzenia rejestru oraz nadzoru i kontroli nad wszystkimi podmiotami realizującymi zadania
2011 o działalności leczniczej obowiązek tworzenia programów profilaktycznych
2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej obowiązek ustanowienia asystentów rodzin, obowiązek ustanowienia organizatora sytemu pieczy zastępczej
2011 Prawo wodne Nakazywanie w drodze decyzji przywrócenia poprzedniej funkcji urządzenia wodnego bądź likwidację wyrządzonej szkody;Wydawanie pozwoleń wodnoprawnych dla innych gmin, jeśli starosta został wyłączony od załatwienia sprawy w której jest wnioskodawcą (dotyczy gmin na prawach powiatu);Wydawanie pozwoleń wodnoprawnych na terenach szczególnego zagrożenia powodzią

Współpraca: Urząd Miasta Gdańsk