Praca cudzoziemców w Polsce. Kto ma nieograniczony dostęp do polskiego rynku pracy?

Swobodny dostęp do rynku pracy oznacza, że powierzenie pracy cudzoziemcowi i podjęcie przez niego pracy odbywa się na takich samych zasadach, jakie dotyczą obywateli polskich. Jak podkreślają autorzy projektu ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: ustawa), w takim przypadku nie wymaga się wcześniejszego uzyskania przez pracodawcę lub cudzoziemca zezwolenia na pracę lub podobnego aktu administracyjnego.

Dostęp do polskiego rynku pracy. Kogo uznaje się za członka rodziny obywatela polskiego?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy swobodny dostęp do rynku pracy ma cudzoziemiec, który jest członkiem rodziny obywatela polskiego, przebywającym z nim na terytorium Polski. Chodzi tu o członka rodziny w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. b ustawy z 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin.

Prawo do pracy bez konieczności uzyskiwania zezwolenia będą mieli m.in. małżonkowie, dzieci, wnuki, rodzice obywatela Polski - niezależnie od własnego obywatelstwa. Aby jednak zostać uznany za członka rodziny w rozumieniu powyższych przepisów, muszą spełnić określone warunki, które mają zapobiegać fikcyjnym ślubom.

W jakich przypadkach małżonek obywatela polskiego może pracować bez zezwolenia?

Aby małżonek Polaka został uznany za członka rodziny i miał swobodny dostęp do rynku pracy, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

• obywatel Polski bezpośrednio przed przyjazdem na terytorium Polski posiadał prawo pobytu powyżej 3 miesięcy lub prawo stałego pobytu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii;
• związek małżeński z obywatelem Polski został zawarty przed pobytem w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii lub w trakcie pobytu w tym państwie;
• obywatel Polski zamierza ponownie zamieszkać na terytorium Polski na stałe.

Powyższe warunki nie są wymagane, gdy małżonek obywatela Polskiego posiadał poprzednio obywatelstwo innego państwa UE, Islandii, Liechtensteinu, Norwegii, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii.

W jakich przypadkach dzieci małżonka obywatela polskiego może pracować bez zezwolenia?

Dostęp do rynku pracy mają także zstępni (dzieci, wnuki) obywatela polskiego lub jego małżonka, w wieku do 21 lat lub pozostający na utrzymaniu obywatela polskiego lub jego małżonka. Muszą być jednak spełnione łącznie następujące warunki:

• obywatel Polski bezpośrednio przed przyjazdem do Polski posiadał prawo pobytu powyżej 3 miesięcy lub prawo stałego pobytu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii;
• życie rodzinne z obywatelem Polski zostało rozwinięte lub umocnione przed pobytem w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii lub w trakcie pobytu w tym państwie;
• obywatel Polski zamierza ponownie zamieszkać w Polsce na stałe.

Trzeba zwrócić uwagę, że w tym przepisie chodzi nie tylko o dzieci wspólne obywatela polskiego i cudzoziemca, ale także dzieci cudzoziemca.

W jakich przypadkach rodzice obywatela polskiego mogą pracować bez zezwolenia?

Na podobnych zasadach swobodny dostęp do polskiego rynku pracy mają bezpośredni wstępni (rodzice, dziadkowie) obywatela polskiego lub jego małżonka, pozostający na utrzymaniu obywatela Polski lub jego małżonka.

Konieczne będzie spełnienie łącznie następujących warunków:

• obywatel Polski bezpośrednio przed przyjazdem do Polski posiadał prawo pobytu powyżej 3 miesięcy lub prawo stałego pobytu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii;
• życie rodzinne z obywatelem Polski zostało rozwinięte lub umocnione przed pobytem w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie. Norwegii, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii lub w trakcie pobytu w tym państwie,
• obywatel Polski zamierza ponownie zamieszkać w Polsce na stałe.

Warto zwrócić uwagę, że swobodny dostęp do rynku pracy otrzymali teściowie obywatela polskiego, którzy są na jego utrzymaniu lub utrzymaniu małżonka.

W jakich przypadkach opiekun małoletniego obywatela polskiego może pracować bez zezwolenia?

Ustawa daje prawo do swobodnego poruszania się po polskim rynku pracy także wstępnym (rodzicom, dziadkom) nieletniego obywatela Polski, jeśli sprawują faktyczną opiekę nad tym dzieckiem.

Konieczne będzie jednak spełnienie łącznie następujących warunków dotyczących małoletniego obywatela Polski:

• bezpośrednio przed przyjazdem do Polski posiadał on prawo pobytu powyżej 3 miesięcy lub prawo stałego pobytu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii;
• zamierza ponownie zamieszkać w Polsce na stałe,
• pozostaje na utrzymaniu bezpośredniego wstępnego.

W powyższej sytuacji wymogiem jest sprawowanie „faktycznej opieki” nad małoletnim. Przepisy oddzielnie regulują prawo do swobodnego dostępu do polskiego rynku dla cudzoziemca (rodziców, dziadków), który sprawuje faktyczną opiekę nad małoletnim obywatelem polski samodzielnie.

W takim przypadku, aby cudzoziemiec mógł skorzystać z uprawnienia, muszą być spełnione dodatkowe dwa warunki dotyczące małoletniego obywatela Polski:

• zamierza zamieszkać w Polsce na stałe;
• pozostaje na utrzymaniu cudzoziemca - bezpośredniego wstępnego.

W jakich innych przypadkach członkowie rodziny obywatela Polski mogą pracować bez zezwolenia na pracę?

Ponadto bez przeszkód mogą podejmować w Polsce pracę osoba, która jest małżonkiem obywatela polskiego, posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Polski udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego

Uprawnienie to posiadają również zstępni (dzieci, wnuki) małżonka obywatela Polski, posiadający zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Polski w wieku do 21 lat lub pozostającym na jego utrzymaniu.