Piętrowe umowy na zastępstwo są zakazane

Umowa na zastępstwo może zostać zawarta wyłącznie w przypadku usprawiedliwionej nieobecności w pracy innego – zastępowanego – pracownika (np. z powodu niezdolności do pracy na skutek choroby, urlopu macierzyńskiego, urlopu bezpłatnego).

Pracownik zatrudniony na zastępstwo musi wykonywać ten sam rodzaj pracy co zastępowany pracownik, ale nie jest konieczne zatrudnienie go w tym samym wymiarze czasu pracy.

Dopuszczalność zawarcia umowy na zastępstwo zależy więc od tego, jaka osoba ma być zastępowana. Nie może to być pracownik obecny w pracy, ale wykonujący inne obowiązki (zastępujący innego nieobecnego pracownika).

We wskazanym wyżej wyroku SN podkreślił, że dopuszczenie zawierania tzw. piętrowych umów na zastępstwo znacznie ułatwiłoby ich nadużywanie. O zawarciu i rozwiązaniu takich umów mógłby dowolnie decydować pracodawca, przesuwając pracowników do wykonywania innych prac oraz powodując ich powrót na wcześniej zajmowane stanowiska.

Sumowanie okresów i umów

Kodeks pracy zastrzega, że okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych pomiędzy tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech.

Jeżeli okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dłuższy niż 33 miesiące lub jeżeli liczba zawartych umów jest większa niż trzy, uważa się, że pracownik – odpowiednio od dnia następującego po upływie tego okresu lub od dnia zawarcia czwartej umowy – jest zatrudniony na czas nieokreślony. Regulacji tych nie stosuje się m.in. do umów o pracę zawartych na czas określony w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, czyli tzw. umów na zastępstwo.

Warto także zwrócić uwagę, że umowa na zastępstwo, która zostałaby rozwiązana po upływie trzeciego miesiąca ciąży, nie ulega przedłużeniu do dnia porodu. Takie umowy są więc mniej korzystne dla pracowników niż zwykłe umowy na czas określony.

Moment rozwiązania umowy o pracę

Umowy na zastępstwo są zawierane na czas obejmujący nieobecność zastępowanego pracownika w pracy, a umowa taka rozwiązuje się z chwilą powrotu do pracy zastępowanego pracownika – bez konieczności podejmowania dodatkowych czynności przez strony. W sytuacji gdy data powrotu zastępowanego pracownika, nie jest pewna, dopuszczalne jest wyznaczenie końcowego terminu obowiązywania umowy na zastępstwo w sposób opisowy, uwzględniający specyfikę tej umowy (por. np. postanowienie SN z 13 lutego 2024 r., sygn. akt I PSK 72/23).

Warto jednak zwrócić uwagę, że w przypadku wypowiedzenia umowy na zastępstwo mają zastosowanie te same zasady, co przy innych umowach na czas określony. Okres wypowiedzenia takiej umowy zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

• dwa tygodnie – jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż sześć miesięcy,
• miesiąc – jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej sześć miesięcy albo
• trzy miesiące – jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej trzy lata. ©℗