Jest to rodzaj zapytania kierowanego przez sąd odwoławczy do Sądu Najwyższego w razie wątpliwości co do zasadniczej wykładni ustaw lub też kierowanego przez każdy sąd do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą.

Pytanie prawne do Sądu Najwyższego

Zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustaw może przedstawić Sądowi Najwyższemu sąd odwoławczy, tj.:

* sąd rejonowy, działający jako instancja odwoławcza,

* sąd okręgowy jako sąd odwoławczy,

* sąd apelacyjny.

Nadto Sąd Najwyższy może przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego sądu (skład 7 sędziów).

Przedmiot pytania prawnego do Sądu Najwyższego

Przedmiotem pytania prawnego powinny być istotne wątpliwości w zakresie wykładni obowiązującego prawa. Pytanie prawne musi dotyczyć zatem kwestii prawnej, a nie faktycznej, która nie podlega interpretacji.

Dopuszczalność pytania prawnego

Pytanie prawne skierowane do SN powinno mieć związek między ustaleniami faktycznymi dokonanymi w konkretnej sprawie a treścią tego pytania. Ponadto pytanie musi dotyczyć istotnego problemu interpretacyjnego, tj. takiego, który dotyczy np. przepisu rozbieżnie interpretowanego w praktyce sądowej, przepisu o oczywiście wadliwej redakcji lub niejasno sformułowanego, umożliwiającego przeciwstawne interpretacje. Pytanie prawne, które pojawiło się przy rozpatrywaniu odwołania, wymaga „zasadniczej wykładni ustawy”, czyli odnosi się do sytuacji, gdy norma umożliwia rozbieżne interpretacje, co jest niekorzystne dla funkcjonowania prawa w praktyce.

Związanie uchwałą Sądu Najwyższego

Uchwała SN jest w danej sprawie wiążąca, co oznacza, że jej treść wiąże nie tylko sąd, który wystąpił z pytaniem prawnym, ale także pozostałe sądy, łącznie z Sądem Najwyższym, jeżeli sprawa znajdzie się w rozpoznaniu tegoż sądu.
Sąd Najwyższy, któremu przekazano zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia, może:

* udzielić odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne,

* przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego sądu,

* przejąć sprawę do swego rozpoznania,

* odmówić udzielenia odpowiedzi, gdy pytanie nie dotyczy kwestii wymagającej zasadniczej wykładni ustawy lub gdy nie wyłoniła się przy rozpoznawaniu środka odwoławczego, a także, gdy z pytaniem wystąpił nieuprawniony podmiot.

Cel

Rozstrzygając pytanie prawne sądu odwoławczego, Sąd Najwyższy oddziałuje na ujednolicenie wykładni obowiązujących przepisów. Instytucja pytań prawnych stanowi odstępstwo od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu.
Pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

PRZYKŁAD
Jeżeli sąd okręgowy, będąc sądem odwoławczym, poweźmie wątpliwości co do konstytucyjności przepisu ustawowego, której sam nie będzie w stanie rozstrzygnąć, będzie musiał na podstawie art. 193 Konstytucji RP przedstawić pytanie prawne w tym przedmiocie Trybunałowi Konstytucyjnemu. Kwestia konstytucyjności ustawy nie może być przedmiotem zagadnienia prawnego przekazanego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Monika Skomska
Kancelaria Nowakowski i Wspólnicy

Podstawa prawna
Art. 193 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
Art. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. nr 102, poz. 643 z późn. zm.).