Prawa pacjenta to fundament systemów zdrowia. Należy stworzyć warunki dla bardziej efektywnego funkcjonowania systemu zdrowotnego gwarantującego możliwie pełne przestrzeganie praw pacjenta – podkreśla Polska Akademia Nauk i proponuje zmiany, m.in. trybu powołania rzecznika praw pacjenta.
"W Polsce od przeszło trzynastu lat obowiązuje ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (PPiRPP), w której po raz pierwszy sformułowano katalog podmiotowych praw pacjenta. Zmiany epidemiologiczne, technologiczne, instytucjonalne i społeczne, które zaszły od tamtej pory, wymagają podjęcia prac prowadzących do stworzenia nowej rzeczywistości prawnej i instytucjonalnej wpływającej na jakość opieki i bezpieczeństwo pacjenta" – napisano w komunikacie PAN.
Eksperci projektu Polskie Zdrowie 2.0 wskazali cztery kierunki interwencji koniecznych do podjęcia.
Pierwsza kwestia to rozszerzenie katalogu praw pacjenta i sprecyzowania zagadnień terminologicznych. PAN wskazuje, że obecna ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta wprowadza rozróżnienie na indywidualne i zbiorowe prawa pacjenta, a przedstawiony katalog tych praw ma zastosowanie do pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych podmiotów leczniczych publicznych i niepublicznych oraz z usług praktyk zawodowych.
Zdaniem ekspertów wskazane jest ponowne opracowanie definicji takich terminów, jak: pacjent, pacjent małoletni, osoba bliska, opiekun faktyczny, osoba upoważniona oraz uwzględnienie pojęcia "zastępczej reprezentacji pacjenta". Warto ich zdaniem rozważyć wprowadzenie szczególnych uregulowań dla grup wymagających dodatkowych gwarancji prawnych w zakresie ochrony praw podmiotowych: dzieci, w tym dzieci niepełnosprawnych, kobiet w okresie ciąży, porodu i połogu czy osób starszych.
"Rozszerzenia wymaga też pojęcie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych poza podmioty lecznicze i praktyki zawodowe lekarza, pielęgniarki, położnej czy fizjoterapeuty. Istotne jest również rozstrzygnięcie, czy przepisy ustawy mają zastosowanie także w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych w placówkach pomocy społecznej czy opieki farmaceutycznej udzielanej w aptekach, ale także w zakresie usług świadczonych przez psychologa lub psychoterapeutę w gabinetach terapeutycznych" – podkreślono.
Eksperci wskazują też na potrzebę wprowadzenia pozasądowego modelu rekompensaty szkód medycznych opartego na braku winy (ang. no fault). Podkreślają, że praktyka realizacji przez podmioty lecznicze regulowanego ustawą obowiązku zadośćuczynienia pacjentom w przypadku zdarzeń medycznych jest obecnie bardzo niekorzystna dla osób poszkodowanych – szpitale odmawiają albo zaniżają wypłaty kwot mających rekompensować doznane szkody mimo rozstrzygnięcia korzystnego dla poszkodowanego.
"Biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój medycyny nauk medycznych oraz technicznych i inżynieryjnych w tych dyscyplinach naukowych i rozwój telemedycyny, konieczne jest stworzenie i wprowadzenie spójnego i skutecznego pozasądowego systemu no fault rekompensującego szkody doznane przez pacjentów. Nowy model powinien być oparty na zasadzie braku orzekania o winie personelu medycznego, w zamian za wdrożenie szybkiego, sprawnego systemu monitorowania zgłaszania przez personel medyczny zdarzeń niepożądanych oraz bieżącej weryfikacji zgłaszanych zdarzeń niepożądanych, a tym samym usuwania stwierdzonych niekorzystnych sytuacji mogących zagrażać bezpieczeństwu pacjenta" – podkreślono.
Konieczna – ich zdaniem – jest też zmiana trybu powołania na stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta (RPP). Obecnie RPP jest wyłaniany w drodze konkursu przeprowadzanego przez ministra zdrowia i powoływany przez prezesa Rady Ministrów. W opinii ekspertów PAN konieczna jest zmiana zasad wyłaniania osoby na urząd Rzecznika Praw Pacjenta na jej wybór przez Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek marszałka Sejmu, marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów. Konieczne też jest uniezależnienie urzędu RPP od władzy wykonawczej – uważają eksperci.
Eksperci zwrócili też uwagę, że obecnie dane medyczne pacjentów pozostają zamknięte w cyfrowych bazach Internetowego Konta Pacjenta. Nadrzędnym celem zarządzania nimi jest zapewnienie ochrony prywatności danych.
Projekt Polskie Zdrowie 2.0 powstał z inicjatywy Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, który działa w ramach Wydziału V Nauk Medycznych Akademii. (PAP)
Autorka: Agata Zbieg
agz/ joz/