Zakład pracy ma obowiązek zorganizowania – pod groźbą odpowiedzialności karnej – na wniosek załogi, wyborów członków rady pracowników. Od chwili jej ukonstytuowania pracodawca ma obowiązek nie tylko przekazywać radzie określone informacje związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, ale również konsultować z nią kwestie dotyczące zakładu pracy – najbardziej istotne z punktu widzenia pracowników. Powyższe ma na celu wzmocnić dialog pomiędzy pracodawcą a pracownikami oraz usprawnić przepływ informacji pomiędzy nimi.

Informacje dla załogi

Liczbę członków załogi pracodawcy ustala się na podstawie przeciętnej liczby zatrudnionych w ramach stosunku pracy w okresie ostatnich 6 miesięcy. Kumuluje się liczbę zatrudnionych pracowników w kolejnych 6 miesiącach i otrzymaną sumę dzieli się przez 6. Po osiągnięciu średniej wielkości zatrudnienia (tj. 50 pracowników) pracodawca niezwłocznie podaje tę informację do wiadomości załogi – w sposób zwyczajowo u niego przyjęty. Od tego momentu zatrudnieni (min. 10 proc.) są uprawnieni do wystąpienia z wnioskiem o przeprowadzenie wyborów członków rady pracowników. Ich organizatorem jest pracodawca, który zawiadamia o terminie wyborów w ciągu 30 dni od dnia otrzymania przedmiotowego wniosku. Od tego dnia pracownicy mają 21 dni na zgłaszanie swoich kandydatów do rady. Uprawnionym do ich zgłaszania jest grupa co najmniej 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia do 100 osób, oraz grupa co najmniej 20 pracowników, gdy zatrudnionych jest powyżej 100. Kandydat musi legitymować się min. rocznym stażem pracy u danego pracodawcy, chyba że pracodawca działa krócej. Głosować mogą wszyscy pracownicy z wyjątkiem młodocianych.

Konsultacje z radą

Liczba członków rady pracowników uzależniona jest od liczby zatrudnianych osób, i tak:
w zakładzie, w którym zatrudnionych jest od 50 do 250 pracowników, rada składa się z 3 członków. W większych przedsiębiorstwach jest to odpowiednio: 5 (gdy pracuje tam od 251 do 500 osób) lub 7 członków (powyżej 500 pracowników).
Pracodawca zobligowany jest przekazywać radzie pracowników informacje dotyczące:
● działalności i sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa oraz proponowanych w tym zakresie zmian,
● stanu, struktury i przewidywanych zmian zatrudnienia oraz działań mających na celu utrzymanie dotychczasowego poziomu zatrudnienia,
● działań, które mogą powodować istotne zmiany w organizacji pracy lub podstawach zatrudnienia.
W ostatnich dwóch kwestiach pracodawca powinien ponadto prowadzić konsultacje z radcą pracowników. Ich celem powinno być wypracowanie zgodnego stanowiska pomiędzy negocjującymi stronami.

Kara za utrudnienie

Kadencja rady pracowników trwa 4 lata. W czasie jej trwania członkom rady nie można wypowiedzieć (ani rozwiązać bez wypowiedzenia) stosunku pracy, chyba że zgodzi się na to sama rada pracowników.
Pracodawca, który uniemożliwia powstanie rady pracowników, nie informuje jej lub nie przeprowadza z nią konsultacji w sprawach opisanych powyżej lub dyskryminuje członka rady pracowników w związku z wykonywaniem przez niego czynności związanych z informowaniem lub przeprowadzaniem konsultacji, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.
„DGP” radzi
Firmy międzynarodowe, które chcą wprowadzać zmiany w zakładzie, powinny odpowiednio wcześniej skonsultować to z europejską radą zakładową. Tak wynika z ustawy z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o europejskich radach zakładowych (Dz.U. nr 213, poz. 1256).
Przepisy ograniczają działalność europejskich rad w przedsiębiorstwach o zasięgu wspólnotowym wyłącznie do spraw o charakterze ponadnarodowym (czyli dotyczących przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw mających swoją siedzibę w dwóch państwach członkowskich UE).
Nowelizacją doprecyzowano także m.in. definicję informowania przedstawicieli pracowników przez pracodawcę. Firma ma przekazywać dane w taki sposób, aby możliwe było zapoznanie się z konkretną sprawą, zbadanie jej wpływu na uprawnienia pracownicze oraz przeprowadzenie konsultacji z innymi organami przedsiębiorstwa.
Nowelizacja wprowadziła także nowe zasady wyłaniania członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, którego celem jest m.in. zawarcie z zarządem centralnym porozumienia o ustanowieniu europejskiej rady zakładowej.
Podstawa prawna
Ustawa z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzeniu z nimi konsultacji (Dz.U. nr 79, poz. 550 z późn.zm.).

Bartłomiej Liber, prawnik w Kancelarii Prawnej Agata Adamczyk & Współpracownicy w Krakowie