Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Moja 75-letnia mama cierpi na schizofrenię paranoidalną. Nie jest ubezwłasnowolniona i nie zamierzam o to wnioskować. Na stałe mieszkam za granicą i nie jestem w stanie się nią zaopiekować, a mama nie może samodzielnie funkcjonować. Nie stać mnie na opłacenie prywatnej opiekunki, a mama nie chce być w domu pomocy społecznej. Czy mogę – mimo braku jej akceptacji – wystąpić z wnioskiem o umieszczenie mamy w DPS – pyta pani Ewelina.
Osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych, a ponadto potrzebuje stałej pielęgnacji, ale nie w warunkach szpitalnych, może być przyjęta do domu pomocy społecznej za jej zgodą, ewentualnie za zgodą przedstawiciela ustawowego.
Gdy zaś owa aprobata nie zostanie wyrażona, a brak opieki zagraża życiu tej osoby, wtedy organ do spraw pomocy społecznej może wystąpić do sądu opiekuńczego właściwego dla miejsca zamieszkania tejże osoby z wnioskiem o przyjęcie do DPS bez jej akceptacji. Podkreślić należy, że dopuszczalne jest złożenie takiego wniosku również przez kierownika szpitala psychiatrycznego, jeżeli przebywający w nim pacjent jest niezdolny do samodzielnego zaspokajania elementarnych potrzeb życiowych, a wymaga stałej opieki i pielęgnacji, natomiast nie ma wskazań do dalszej hospitalizacji w tej placówce. W sytuacji zaś, w której osoba wymagająca skierowania do DPS ze względu na swój stan psychiczny nie jest zdolna do wyartykułowania na to zgody, orzeka sąd opiekuńczy.
Osoba przyjęta do domu pomocy społecznej w tym trybie, jej przedstawiciel ustawowy, małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo oraz sprawujący nad nią faktyczną opiekę mogą wystąpić do sądu opiekuńczego o zmianę orzeczenia. Z takim wnioskiem może także wystąpić kierownik domu pomocy społecznej, jeżeli uzna, że nastąpiła zmiana okoliczności.
Obligatoryjne jest przeprowadzenie rozprawy. Przed wydaniem postanowienia sąd jest jednak zobowiązany uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów. Przy czym biegłym nie może być osoba, która uczestniczyła w podjęciu decyzji o przyjęciu do szpitala lub odmowie wypisania osoby chorej ze szpitala psychiatrycznego.
Sąd – gdy uzna to za konieczne – zawiadamia prokuratora o potrzebie wzięcia udziału w tym postępowaniu.
Powyższe wskazuje, że skoro mama czytelniczki nie aprobuje tego pomysłu, to pani Ewelina nie jest uprawniona do samodzielnego złożenia wniosku o umieszczenie jej w DPS. Może jednak powiadomić o zaistniałej sytuacji gminny albo miejski ośrodek pomocy społecznej, który znajduje się w okręgu zamieszkania mamy. Upoważniony pracownik przeprowadzi wtedy wywiad środowiskowy w jej miejscu zamieszkania, w szczególności sprawdzi, czy brak opieki zagraża życiu mamy czytelniczki. W zależności od wyników tego wywiadu organ do spraw pomocy społecznej podejmie decyzję, czy należy wystąpić do właściwego sądu opiekuńczego (tj. sądu rejonowego wydziału rodzinnego i nieletnich właściwego według miejsca zamieszkania mamy pani Eweliny) z wnioskiem o umieszczenie kobiety w DPS. Podkreślić jednak należy, że nawet gdy okaże się, że brak opieki zagraża jej życiu, to organ ten i tak nie będzie zobligowany do złożenia omawianego wniosku. W takim przypadku natomiast, gdy mama nadal nie będzie chciała trafić do DPS, czytelniczka powinna rozważyć wystąpienie z wnioskiem o jej ubezwłasnowolnienie. Jeżeli bowiem mama pani Eweliny zostanie ubezwłasnowolniona, a czytelniczka będzie ustanowiona jej opiekunem, wówczas pani Ewelina zyska prawo do zgłoszenia wniosku o zezwolenie na umieszczenie mamy w DPS.
Trzeba jednak wziąć pod uwagę głos zainteresowanej. Na uwagę w tym kontekście zasługuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który stanowi, że możliwość udzielenia przez sąd zezwolenia opiekunowi na umieszczenie w DPS osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej, z całkowitym pominięciem jej decyzji (zakładając, że osoba ta jest zdolna do jej komunikowania) jest niezgodna z konstytucją.
Powyższe wskazuje, że sąd opiekuńczy, w wypadku wystąpienia przez czytelniczkę z wnioskiem o zezwolenie na umieszczenie jej ubezwłasnowolnionej mamy (zakładając, że to ubezwłasnowolnienie w ogóle nastąpiłoby, a pani Ewelina zostałaby opiekunem mamy) w DPS, nie może pominąć zapatrywania w tej kwestii mamy czytelniczki (gdy będzie zdolna do jego wyartykułowania).
Podstawa prawna
Art. 38–39, 41, 45 ust. 1, art. 46 ust. 2 i 4 ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1916). Wyrok TK z 28 czerwca 2016 r., sygn. akt TK 31/15.
