Normy cywilnoprawne nie mogą obowiązywać w ubezpieczeniach społecznych, chyba że ustawa wyraźnie dopuszcza ich stosowanie w konkretnych przypadkach, uznał ostatnio Sąd Najwyższy.
W październiku 2008 r. ZUS wydał decyzję zobowiązującą Edwarda N. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku i świadczenia rehabilitacyjnego (ponad 20 tys. zł). Ten jednak pieniędzy nie zwrócił, za to dwa lata później wystąpił o przyznanie prawa do zasiłku chorobowego w związku z wypadkiem przy pracy.
Organ emerytalno-rentowy odmówił mu prawa do zasiłku, ale ubezpieczony odwołał się od tej decyzji, a sąd pierwszej instancji zasądził na jego rzecz zasiłek w wysokości ponad 6,7 tys. zł.
ZUS jednak nie wypłacił tego świadczenia, powołując się na prawo do potrącenia kwot wcześniej nienależnie pobranych świadczeń. Ubezpieczony w kolejnym pozwie przeciwko ZUS domagał się zapłaty odsetek z tytułu nieustalenia prawa do zasiłku w terminie. Organ znów odmówił.
Ubezpieczony ponownie odwołał się do sądu, a ten powziął wątpliwości, czy była prawidłowa podstawa do potrącenia. Przepis odnosi się wyłącznie do potrącenia samych zasiłków nienależnie pobranych, ale już nie odsetek. A skoro tak, to należałoby rozważyć zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego, zwłaszcza art. 499 zd. 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy stało się ono możliwe.
W tej sytuacji sąd okręgowy skierował do SN pytanie, czy potrącenie na podstawie art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej ma moc wsteczną (z chwilą nieustalenia prawa do świadczenia w terminie 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do ustalenia uprawnień do zasiłku).
SN odmówił jednak wydania uchwały. Wskazał, że sąd okręgowy, sygnalizując problem prawny, w istocie sam go rozwikłał. Już w uzasadnieniu pytania prawnego zauważył, że w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych brakuje odpowiednika art. 300 k.p., odsyłającego w sprawach nieuregulowanych do stosowania kodeksu cywilnego.
ORZECZNICTWO
Postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2016 r., sygn. akt III UZP 7/16.