Kwestie związane z bezpieczeństwem i higieną w pracy stanowią jeden z najistotniejszych przejawów ochrony pracy. Ustawodawca statuuje w tym względzie szereg obowiązków i powinności po stronie pracodawcy, których realizacja podlega kontroli właściwych instytucji i organizacji. Poza tym w zakresie bhp w wielu kwestiach pracodawca musi współdziałać z załogą. Współdziałanie to z reguły odbywa się w ramach struktur związkowych. Jednak nawet brak takich organizacji w zakładzie nie zwalnia pracodawcy z obowiązku konsultacji.
Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami, wszystkich działań podejmowanych w ramach problematyki związanej z bhp. Reprezentanci załogi wybierani są przez zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie nie działają - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.
U pracodawców zatrudniających więcej niż 250 pracowników powołuje się komisję bhp jako organ doradczy i opiniodawczy. W takim przypadku niezbędne konsultacje mogą być prowadzone w ramach tej komisji, natomiast uprawnienia z tym związane przysługują pracownikom lub ich przedstawicielom wchodzącym w jej skład.
Pracownicy lub ich przedstawiciele uczestniczący w konsultacjach mają prawo do:
  • przedstawiania wniosków w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych,
  • wnioskowania o przeprowadzenie kontroli przez inspektorów pracy oraz zastosowanie przez nich środków prawnych przewidzianych w przepisach o Państwowej Inspekcji Pracy, w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia pracowników,
  • wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach,
  • ochrony przed ponoszeniem jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu swej działalności.
Kodeks pracy nie precyzuje, według jakich zasad konsultacje mają być prowadzone. Oznacza to, że strony mogą przyjąć dowolny tryb uzgodnień. U pracodawcy, który jest zobowiązany do wydania regulaminu pracy, tryb dokonywania konsultacji może być unormowany w tym akcie w części dotyczącej obowiązków w zakresie bhp. Pracodawca, który nie musi wydawać regulaminu, może regulować te kwestie w drodze wewnętrznych zarządzań lub w inny zwyczajowy sposób.
Poza tym konsultacje w zależności od tego, czy są prowadzone z ogółem pracowników, co ma miejsce w mniejszych zakładach, czy też tylko z jego przedstawicielami (w większych zakładach) mogą być prowadzone indywidualnie z każdym pracownikiem z osobna albo na wspólnych spotkaniach. Pracodawca ma obowiązek zapewnić, aby były one prowadzone w odpowiednich warunkach oraz by odbywały się one w godzinach pracy.
O ile strony mają dużą swobodę w ustaleniu trybu dokonywania konsultacji, o tyle muszą przestrzegać zasad dotyczących zakresu działań objętych obowiązkiem konsultowania. Pracodawca ma bowiem obowiązek konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie najważniejsze działania związane z bhp, przy czym kodeks pracy wylicza je tylko przykładowo.
Oznacza to, że zakres konsultacji jest dość szeroki i co istotne nie ma on charakteru wyczerpującego. Konsekwencją tego jest to, że pracodawca musi także uzgadniać inne ważne działania wchodzące w zakres tej problematyki, jeżeli podejmowane są one w jego firmie.
Pracodawca musi konsultować z pracownikami m.in. sprawy dotyczące:
  • zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, jeżeli mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników,
  • oceny ryzyka zawodowego występującego przy określonych pracach oraz informowania pracowników o tym ryzyku,
  • tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy,
  • przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego,
  • szkolenia pracowników w dziedzinie bhp.
Danuta Klucz
gp@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 23711a i 23713a ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).