postępowanie upadłościowe

Postępowanie upadłościowe – procedura, której celem jest stworzenie przedsiębiorcom, którzy zaprzestali płacenia swoich długów, warunków pozwalających na całkowite zaspokojenie wierzycieli oraz zwiększenie możliwości zachowania przedsiębiorstwa i jego działalności. Odnosi się więc ono do tych przedsiębiorców, którzy już stali się niewypłacalni, lub tych, którym ta niewypłacalność dopiero grozi.
Nie można ogłosić upadłości m.in. PKP, Poczty Polskiej, Mennicy Państwowej czy przedsiębiorcy, którego działalność nie wymaga zgłoszenia do ewidencji według przepisów o działalności gospodarczej (np. rolnik indywidualny). Można żądać natomiast upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas, gdy nie zgłosiła tego w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).

Powód ogłoszenia upadłości

Podstawową przesłanką ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika, tj. generalnie stan, w którym nie wykonuje on swoich wymagalnych zobowiązań lub gdy przekroczą one wartość jego majątku. Aby sąd mógł ogłosić upadłość, opóźnienie w wykonaniu tych zobowiązań powinno być dłuższe niż 3 miesiące, chyba że niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały i dalszy taki stan mógłby spowodować pokrzywdzenie wierzycieli.
Ogłoszenia upadłości może żądać każdy z nich. W stosunku do spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej może to uczynić również każdy ze wspólników, partnerów lub akcjonariuszy (również likwidatorów, jeżeli znajduje się w stanie likwidacji), zaś w stosunku do osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych – każdy, kto ma prawo je reprezentować (w stosunku do banku prawo zgłoszenia takiego wniosku ma tylko Komisja Nadzoru Bankowego).
Uprawnienie to przeradza się w obowiązek w sytuacji, gdy przedsiębiorca sam zaprzestanie płacenia długów. Jest on wówczas zobowiązany nie później niż w terminie 2 tygodni od tego faktu zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Gdy naruszy ten obowiązek, może ponieść odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek bezczynności.

Złożenie wniosku

Postępowanie upadłościowe inicjowane jest przez złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości do sądu. Tak jak inne pisma procesowe, musi on odpowiadać pewnym wymogom. Oprócz danych identyfikujących dłużnika powinien więc zawierać m.in. oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, oraz przedstawienie okoliczności uzasadniających wniosek i ich uprawdopodobnienie. Gdy dłużnikiem jest podmiot wpisany do KRS lub innego rejestru (ewidencja działalności gospodarczej), należy dołączyć także odpis z rejestru. W zależności od tego, kto składa wniosek, wymagane są jeszcze inne dokumenty wymienione w ustawie. Gdy sąd po przeprowadzeniu postępowania uzna, że zachodzą podstawy do ogłoszenia upadłości, wydaje postanowienie, przy czym data wydania postanowienia jest jednocześnie datą upadłości przedsiębiorcy.

Konsekwencje ogłoszenia upadłości

Uznany za upadłego obowiązany jest wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek wraz z księgami handlowymi oraz wszelką korespondencję i dokumenty. Musi też udzielać sędziemu komisarzowi oraz ustanowionemu syndykowi masy upadłości wszelkich informacji i wyjaśnień. Upadły traci też z mocy samego prawa zarząd oraz możność korzystania i rozporządzania majątkiem, należącym do niego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabytym w toku postępowania. Gdy ukrywa się lub ukrywa swój majątek, sąd może zastosować wobec niego środki przymusu.

Wierzytelność na piśmie

Każdy wierzyciel upadłego, chcąc uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, powinien zgłosić sędziemu komisarzowi na piśmie swoją wierzytelność. Zgłoszenie takie musi wskazywać, o jaką kwotę chodzi i być poparte dowodami, czyli oryginałami lub odpisami dokumentów, uwierzytelnionych przez notariusza, adwokata lub radcę prawnego. Należy wskazać też kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona, oraz spełnić inne wymogi, których brak skutkuje zwrotem zgłoszenia bez wzywania o usunięcie braków. Zgłoszenie takie warto więc przygotować solidnie lub wesprzeć się pomocą profesjonalisty.

Po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności syndyk sporządza projekt listy wierzytelności, który przekazuje sędziemu komisarzowi. Ten z kolei – po sprawdzeniu jego prawidłowości – wydaje postanowienie co do uznania lub odmowy uznania w całości lub w części zgłoszonych wierzytelności.
Gdy sędzia komisarz ustali taką listę, upadły ma jeszcze możliwość zawarcia układu, ale tylko z wierzycielami nieuprzywilejowanymi. Gdy do tego nie dojdzie, następuje podział funduszów masy majątkowej upadłego według ściśle określonej kolejności zaspokojenia (w skrócie: w pierwszej kolejności koszty postępowania upadłościowego, potem należności Skarbu Państwa oraz ZUS, inne wierzytelności i odsetki od wyżej wymienionych). Kolejność ta ma znaczenie o tyle, że gdy suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich należności w całości, należności należące do dalszych kategorii będą uiszczone dopiero po zupełnym zaspokojeniu kategorii poprzedzających. Natomiast gdy majątek nie wystarcza na pokrycie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, to będą one zaspokojone odpowiednio do wysokości każdej z nich.

Podstawa prawna
* Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. nr 60, poz. 535 z późn. zm.).