Prof. Sławomir Cenckiewicz rozpoczął pracę w archiwach wojskowych 4 stycznia 2016 r. Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz powołał go na stanowisko Pełnomocnika Ministra Obrony Narodowej ds. Reformy Archiwów Wojskowych oraz pełniącego obowiązki Dyrektora Centralnego Archiwum Wojskowego. Dziś Cenckiewicz ogłosił swoją dymisję.
Kim jest Sławomir Cenckiewicz?
“Po 8 latach pracy w Wojskowym Biurze Historycznym i MON czas się pożegnać. Odchodzę do nowych obowiązków, dla nowych zadań, o których się wkrótce dowiecie” - poinformował Cenckiewicz w mediach społecznościowych.
Sławomir Cenckiewicz urodził się 20 lipca 1971 r. Jest profesorem Akademii Sztuki Wojennej i od 2016 r. dyrektorem Wojskowego Biura Historycznego im. gen. Kazimierza Sosnkowskiego w Warszawie. W latach 2016–2021 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Kolegium IPN.
Jest autorem i współautorem wielu publikacji naukowych, popularnonaukowych i źródłowych. Opublikował kilkadziesiąt książek i rozpraw, w tym monografię komunistycznego wywiadu wojskowego oraz szereg studiów na temat cywilnych służb specjalnych PRL. Cenckiewicz to autor i współautor biografii: Lecha Wałęsy, Anny Walentynowicz, płk. Ryszarda Kuklińskiego, Wiesława Chrzanowskiego i Lecha Kaczyńskiego; edytor pism politycznych i wspomnień: Tadeusza Katelbacha, Ignacego Matuszewskiego, Stanisławy Kuszelewskiej oraz Władysława Studnickiego.
W 2006 r. przewodniczący Komisji Likwidacyjnej WSI, a później doradca szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego. Pełni również funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Archiwalnej przy Naczelnym Dyrektorze Archiwów Państwowych (od 2016 r.). 30 sierpnia 2023 r. Sławomir Cenckiewicz został powołany do Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich w latach 2007-2022 i został jej przewodniczącym. 29 listopada 2023 r. Komisja przedstawiła cząstkowy raport podsumowujący dotychczasowe prace. Wśród najważniejszych ustaleń wymieniono uleganie „wpływom Federacji Rosyjskiej” przez Służbę Kontrwywiadu Wojskowego w okresie rządów PO-PSL, czego wyrazem było podpisanie porozumienia z Federalną Służbą Bezpieczeństwa w 2013 r.
Cenckiewicz odchodzi w przekonaniu o spełnieniu swojej misji
W swoim wpisie na Facebooku prof. Sławomir Cenckiewicz podsumował reformę archiwów wojskowych, którą realizował od początku 2016 r.
„Dziękuję Wszystkim Pracownikom całej wojskowej sieci archiwalnej. Skończyliśmy z sowiecką tradycją bylejakości, gnicia i niszczenia akt, ukrywania dokumentów przed IPN i zapisów do czytelni ‘na zeszyt’. Zbudowaliśmy nowoczesne archiwum i profesjonalny zespół” – podkreślił.
Podziękował za współpracę także dwóm ministrom obrony narodowej pełniącym tę funkcję w czasie ostatnich ośmiu lat – Antoniemu Macierewiczowi i Mariuszowi Błaszczakowi – oraz „służbom specjalnym, Sztabowi Generalnemu WP, pracownikom MON i innym instytucjom państwa za dobrą współpracę”. „Niech żyje Polska! Niech żyje i rozwija się Wojskowe Biuro Historyczne!” – podsumował Sławomir Cenckiewicz.
Archiwa państwowe i inne instytucje zarządzane przez Cenckiewicza
4 czerwca 2016 roku decyzją MON powołano Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego, które powstało z połączenia Centralnego Archiwum Wojskowego oraz Wojskowego Biura Badań Historycznych, które wcześniej wchodziło w skład Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej. WBH podlegają archiwa wojskowe w Nowym Dworze Mazowieckim, Oleśnicy, Gdyni i Toruniu. Nowa instytucja kontynuuje tradycję Wojskowego Biura Historycznego istniejącego w latach 1927-1939.
Obejmując nadzór nad wojskowymi zasobami archiwalnymi Cenckiewicz ujawnił dokumenty dotyczące przestępstw żołnierzy i oficerów PRL oraz fatalne warunki panujące w archiwach, które prowadziły między innymi do zniszczenia części dokumentów. Poinformował także prokuraturę, że w wyniku kwerend archiwalnych ustalono, że część dokumentów była niszczona przez pracowników archiwów.
W poniedziałek Wojskowe Biuro Historyczne opublikowało na swoich stronach podsumowanie działań instytucji w ciągu minionych niemal 8 lat. Wśród nich wymieniono między innymi działania w związku z ekshumacjami płk. Ignacego Matuszewskiego i mjr. Henryka Floyar-Rajchmana, wsparcie dla działań Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, wyremontowanie magazynów WBH, digitalizację niemal 2,8 miliona stron archiwaliów oraz wpisanie na Światową Listę Programu UNESCO materiałów archiwalnych dotyczących Polskiej Organizacji Wojskowej i zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej w 1920 r.
Ostatnie słowo Cenckiewicza
Na podstawie ustaleń raportu Komisja Cenckiewicza ds. badania wpływów rosyjskich zarekomendowała, aby nie powierzać w przyszłości zadań, stanowisk i funkcji związanych z odpowiedzialnością za bezpieczeństwo RP ówczesnym funkcjonariuszom i wysokim urzędnikom państwowym: gen. Januszowi Noskowi, gen. Piotrowi Pytlowi, płk. Krzysztofowi Duszy, Donaldowi Tuskowi, Jackowi Cichockiemu, Bogdanowi Klichowi, Tomaszowi Siemoniakowi i Bartłomiejowi Sienkiewiczowi. Funkcje członka i przewodniczącego prof. Cenckiewicz sprawował do odwołania wszystkich członków tej komisji przez Sejm kilka godzin po przedstawieniu raportu.
Po dymisji Cenckiewicza obowiązki dyrektora WBH przejął dr Łukasz Cięgotura.