Projekt deregulacyjny został przygotowany w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Jak przekazała Kancelaria Prezesa Rady Ministrów w komunikacie po posiedzeniu Rządu, „dzięki nowym przepisom skróci się czas oczekiwania na orzeczenia i podniesiona zostanie ich jakość”, a przyjęte rozwiązania zagwarantują lepsze warunki pracy dla lekarzy orzeczników, co ma uzupełnić braki kadrowe.

Orzeczenia te uprawniają m.in. do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dodatku pielęgnacyjnego czy renty socjalnej. Ponadto lekarze orzecznicy w ZUS wykonują kontrolę prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich.

Jak poinformowała KPRM, wprowadzone zostają zmiany dotyczące zasad zatrudniania lekarzy orzeczników ZUS. Lekarze orzecznicy będą mogli wybrać, czy chcą pracować na umowie o pracę, czy umowie o świadczenie usług.

„Wprowadzone zostają także jasne zasady dotyczące wynagrodzenia lekarzy, oparte o mnożniki średniej pensji krajowej (wynagrodzenia wzrosną o ok. 25 proc.)” – przekazano w komunikacie.

Wyższe wynagrodzenia i nowe formy zatrudnienia lekarzy orzeczników

Projekt przewiduje także wprowadzenie zmian w zakresie kwalifikacji wymaganych od lekarzy orzeczników, czyli możliwości zatrudniania – poza lekarzami specjalistami – również lekarzy nieposiadających tytułu specjalisty, pod warunkiem odbywania szkolenia specjalizacyjnego w określonej dziedzinie medycyny i ukończenia modułu podstawowego właściwego dla danego szkolenia lub wykonywania zawodu lekarza co najmniej przez pięć lat.

Regulacja zakłada wprowadzenie możliwości wydawania orzeczeń w określonych rodzajach spraw przez specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne. W sprawach o rehabilitację leczniczą, w ramach prewencji rentowej w zakresie profilu narządu ruchu, orzeczenia będą mogli wydawać fizjoterapeuci, a w sprawach, w których ustala się niezdolność do samodzielnej egzystencji, pielęgniarki i pielęgniarze.

„Decyzję o skierowaniu sprawy do fizjoterapeuty lub pielęgniarki podejmie główny lekarz orzecznik” – podkreślono w rządowej informacji.

Projekt zakłada zmiany struktury organizacyjnej orzecznictwa lekarskiego

Zaproponowano w nim konsolidację zadań związanych z wydawaniem orzeczeń oraz realizacją bezpośredniego nadzoru nad orzekaniem w centrach orzeczniczych, które będą tworzone w oddziałach ZUS. Jak przekazano w komunikacie, orzecznictwo ZUS zostanie skonsolidowane w większych jednostkach, co zapewni łatwiejszy dostęp i lepszą obsługę pacjentów.

Lekarze ZUS otrzymają również wsparcie asystentów medycznych. Zdaniem KPRM rozwiązanie to odciąży ich od zadań administracyjnych. Ponadto wprowadzony zostanie maksymalny 30-dniowy termin na wydanie orzeczenia.

Zmianie ulegnie również model orzekania. Wprowadzone zostanie jednoosobowe orzekanie we wszystkich przypadkach. Zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji, wskutek złożenia zarzutu wadliwości lub sprzeciwu, orzeczenia będą wydawane jednoosobowo (w II instancji nie może orzekać osoba, która wydała pierwsze orzeczenie). Obecnie w I instancji orzeczenie wydawane jest jednoosobowo przez lekarza orzecznika, a w II instancji – przez komisję lekarską w trzyosobowym składzie.

„Osoby, które ubiegały się o rehabilitację leczniczą i uzyskały odmowę skierowania, będą mogły odwołać się od tej decyzji do sądu rejonowego” – przekazano w komunikacie.

Jak podkreślono, projekt zakłada również zwiększenie nadzoru Prezesa ZUS nad jakością orzeczeń. Możliwe będzie ponowne rozpatrzenie wadliwych orzeczeń. Ujednolicone zostanie stosowanie zasad orzecznictwa we wszystkich rodzajach spraw, które prowadzone są przez lekarzy orzeczników i osoby wykonujące samodzielne zawody medyczne.

Doprecyzowano również, kiedy można stracić zasiłek chorobowy. Stracić go będą mogły osoby, które podczas zwolnienia wykonują pracę zarobkową (z wyjątkiem drobnych czynności, jak np. zakupy) czy działania przedłużające chorobę (np. forsowny wyjazd podczas rekonwalescencji).

Regulacja wprowadza również możliwość korzystania ze zwolnienia w jednym miejscu, a pracowania w drugim (np. dla osób z dwoma etatami – jeśli charakter pracy na to pozwala).

Projekt wprowadza również nowe zasady kontroli zwolnień lekarskich

Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie uprawniony do przeprowadzania kontroli ubezpieczonych oraz osób po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem. Zakład będzie mógł zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie lub od podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, w którym wystawiono zaświadczenie lekarskie, udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego lub chorego członka rodziny.

Ustawa co do zasady ma wejść w życie 1 stycznia 2026 r. (PAP)