Umowy o dzieło zawarte z pracownicą na urlopie wychowawczym bez składek

Osoba, którą zatrudniam na pełen etat na czas nieokreślony przebywa obecnie na urlopie wychowawczym. Nie może formalnie wrócić do pracy na stałe, nawet na część wymiaru czasu pracy, ale chciałaby wykonywać dla mnie jakieś drobne zlecenia. Z uwagi na charakter usług świadczonych przez moją firmę chciałbym zawierać z nią umowy o dzieło zawsze wtedy, gdy będę miał dla niej pracę do wykonania. Powiedziano mi jednak, że każda dodatkowa umowa zawierana z własnym pracownikiem jest oskładkowana jak umowa o pracę, nawet umowa o dzieło. Czy w takiej sytuacji będę musiał zapłacić składki, przecież pracownica jest na urlopie wychowawczym i nie wykonuje dla mnie pracy określonej w umowie o pracę?

Nie, przedsiębiorca nie będzie musiał w takiej sytuacji opłacać składek za swoją pracownicę. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej – ustawa systemowa) określa katalog obowiązkowych tytułów do ubezpieczeń emerytalnych i rentowych. Zgodnie z ogólną zasadą, która wynika z art. 6 ust. 1 pkt 1 tego artykułu, obowiązkowo tym ubezpieczeniom podlegają osoby fizyczne, które na obszarze naszego kraju posiadają status pracownika. Rzeczywiście, jak wynika z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, za pracownika w rozumieniu tej ustawy uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Warunkiem takiej kwalifikacji jest jednak to, aby zleceniobiorca (agent, przyjmujący dzieło itd.) zawarł tę umowę z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub nawet z innym podmiotem, ale praca i tak jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Gdyby więc pracownica nie przebywała na urlopie wychowawczym, obowiązek odprowadzenia składek od dodatkowo zawartej umowy o dzieło nie ulegałby wątpliwości.

Pismo komornika o zajęciu wynagrodzenia jest wiążące dla pracodawcy

Inny tytuł ubezpieczeniowy

Sytuacja osoby przebywającej na urlopie wychowawczym jest jednak inna, mimo że wciąż łączy ją z pracodawcą stosunek pracy. Nadal podlega ona ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, o ile nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. Składek jednak nie finansuje ani pracodawca, ani ubezpieczony, a budżet państwa. Tytułem ubezpieczeniowym nie jest bowiem w tym w czasie umowa o pracę (mimo że stosunek pracy nadal istnieje), ale sam urlop wychowawczy. Na tej podstawie można wywieść wniosek, że art. 8 ust. 2a ustawy systemowej nie będzie miał jednak zastosowania do pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym. W konsekwencji, w przypadku gdy pracodawca podpisze umowę o dzieło ze swoim pracownikiem, nie będzie musiał takiego kontraktu oskładkować.

ZUS nie kwestionuje

Taką wykładnię zaprezentował ZUS w piśmie nr WPI/200000/43/160/2016 z 12 lutego 2016 r. Inaczej mówiąc oznacza to, że pracownik zawierający w trakcie urlopu wychowawczego umowę o dzieło z własnym pracodawcą będzie traktowany tak samo, jak osoba, której z daną firmą nie łączy stosunek pracy – w obu przypadkach umowa o dzieło nie będzie tytułem ubezpieczeniowym i nie trzeba będzie odprowadzać od niej składek. Katalog takich tytułów ubezpieczeniowych określony w ustawie systemowej jest bowiem zamknięty.

Można więc uspokoić przedsiębiorcę, że podpisując dodatkowe umowy o dzieło z pracownicą nie narazi się na żądanie od ZUS zapłaty składek.

PRZYKŁAD

Te same kontrakty, inne obciążenia

Pani Monika jest zatrudniona w firmie ABC na umowę o pracę. Po urlopie macierzyńskim i rodzicielskim zdecydowała się na wzięcie urlopu wychowawczego na rok (styczeń-grudzień 2015 r.). Zwróciła się też do pracodawcy z pytaniem, czy nie mogłaby wykonywać jakichś drobnych zleceń w tym czasie. Pracodawca chętnie na to przystał i przez cały czas, gdy pani Monika przebywała na urlopie, podpisywał z nią umowy o dzieło, od których nie odprowadzał składek, a tylko podatki. Taka forma rozliczeń była korzystna dla obu stron, dlatego też kontynuowano podpisywanie takich samych umów nawet po powrocie pani Moniki do pracy w styczniu 2016 r. W marcu 2016 r. u płatnika była jednak kontrola ZUS, w wyniku której nakazano firmie ABC zapłatę składek na ubezpieczenie społeczne od umów o dzieło wykonywanych w okresie styczeń-marzec 2016 r. Nieodprowadzanie składek od umów z 2015 r. nie zostało zakwestionowane.

Podstawa prawna

Art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).