W 2011 r. ZUS rozpatrzył 134 905 wniosków o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, z czego pozytywnie 119 054, a negatywnie 15 851. Zakład rozpoznał też 3118 wniosków o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Pozytywnie – 2841, negatywnie – 277.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składka zostanie opłacona po terminie lub w niepełnej wysokości. Ustawa nie określa, jakie opóźnienie w opłacaniu składki skutkuje ustaniem tych ubezpieczeń. Tak więc nawet jednodniowe spóźnienie powoduje, że ubezpieczenie ustaje z mocy ustawy.
Niedopełnienie tego obowiązku powoduje, że zainteresowany traci ubezpieczenie – nie może więc np. skorzystać z zasiłku chorobowego.
Jak twierdzi Przemysław Stobiński, radca prawny z CMS Cameron McKenna Dariusz Greszta Spółka Komandytowa, bardzo często zdarza się też, że ubezpieczony nadal płaci składki, bo nie wie, że nie dotrzymał terminu i ZUS wykreślił go z systemu.
Okazuje się jednak, iż ubezpieczeni mogą łatwo uniknąć takiego scenariusza. ZUS, kiedy dostanie wniosek o umożliwienie kontynuowania ubezpieczenia, prawie zawsze się na to zgadza.
– Rozpatrzenie wniosku poprzedza zawsze wnikliwa analiza okoliczności konkretnej sprawy, w tym uzasadnienia wniosku przekazanego przez ubezpieczonego – twierdzi Zbigniew Derdziuk, prezes ZUS.
Zakład, rozpoznając wniosek, bierze pod uwagę kilka przesłanek. Np. to, czy w przypadku ubezpieczonego wystąpiło zdarzenie losowe uniemożliwiające dokonanie wpłaty składki w terminie albo powodujące uzasadnione trudności w dokonaniu takiej wpłaty. ZUS sprawdza też, czy strona dokonała wpłaty składki po terminie lub w zaniżonej wysokości z winy instytucji finansowej przekazującej składki do ZUS (np. poczta, banki). Urzędnicy biorą pod uwagę również i to, czy nastąpiło nieznaczne, występujące incydentalnie przekroczenie terminu opłacania składki, i wysokość kwoty niedopłaty.
Odmawiając ubezpieczonemu prawa do opłacenia składki po terminie, ZUS musi decyzję uzasadnić na piśmie. Witold Polkowski z Pracodawcy RP podkreśla, iż ubezpieczony może zażądać jej wydania w sprawie okresów podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom i przysługuje mu prawo wniesienia odwołania do sądu.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie precyzuje wymogów, jakim powinien odpowiadać wniosek o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym oraz chorobowym. Zdarza się więc i tak, że niektóre oddziały ZUS respektują takie zachowanie ubezpieczonego, które stanowi czytelne wyrażenie woli przystąpienia i pozostawania w tych ubezpieczeniach. Jest to np. terminowe rozliczenie i opłacenie składki należnej na dane ubezpieczenie, mimo niezłożenia formularza zgłoszeniowego ZUS ZUA. Wykładnię taką potwierdza również orzecznictwo sądowe w tego typu sprawach, np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 3 listopada 2000 r., sygn. akt III AUa 774/00.
Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku ponowne objęcie ubezpieczeniem następuje z pierwszym dniem miesiąca, za który płatnik rozliczy i opłaci należną składkę na to ubezpieczenie w wymaganym terminie.

1,58 mln osób dobrowolnie opłaca składkę chorobową

10,2 tys. osób dobrowolnie płaci składki emerytalne i rentowe