rozwiń ›

Podstawowe obowiązki pracodawcy wynikające z Kodeksu pracy

Zgodnie z art. 207 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 277) pracodawca jest zobowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Obejmuje to m.in.:

  • ocenę ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy,
  • zapewnienie odpowiednich środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,
  • przeprowadzanie szkoleń BHP,
  • prowadzenie działań profilaktycznych i kontrolnych,
  • organizowanie pracy w sposób niepowodujący nadmiernego obciążenia psychicznego i fizycznego.

Ponadto art. 227 Kodeksu pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom profilaktycznej opieki zdrowotnej, w tym:

  • badań wstępnych (przed dopuszczeniem do pracy),
  • badań okresowych,
  • badań kontrolnych (po dłuższej nieobecności spowodowanej chorobą).

Profilaktyczna opieka zdrowotna – nie tylko formalność

Badania profilaktyczne nie są kwestią wyboru – pracodawca ma obowiązek kierować na nie pracowników i ponosić ich koszt. Niedopełnienie tego obowiązku skutkuje poważnymi konsekwencjami prawnymi i może być zakwestionowane przez organy nadzoru (np. Państwową Inspekcję Pracy).

Ważne:

  • pracownik nie może być dopuszczony do pracy bez ważnych badań lekarskich,
  • orzeczenie lekarza medycyny pracy jest wiążące dla pracodawcy,
  • dokumentacja badań powinna być przechowywana w aktach osobowych pracownika.

Zapobieganie chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy

Pracodawca powinien podejmować działania mające na celu eliminację lub ograniczenie zagrożeń w środowisku pracy. W szczególności:

  • eliminowanie lub ograniczanie czynników szkodliwych i niebezpiecznych,
  • dostosowywanie warunków pracy do możliwości psychofizycznych pracowników,
  • wdrażanie systemów sygnalizacji zagrożeń,
  • reagowanie na sygnały i skargi pracowników,
  • monitorowanie stanu zdrowia osób zatrudnionych w warunkach szczególnego ryzyka.

W razie wystąpienia choroby zawodowej lub wypadku przy pracy, pracodawca ma obowiązek:

  • niezwłocznie podjąć działania zapobiegające dalszym zagrożeniom,
  • zabezpieczyć miejsce zdarzenia,
  • przeprowadzić postępowanie powypadkowe,
  • zgłosić wypadek do właściwego urzędu (np. PIP, ZUS).

Dodatkowe obowiązki wynikające z przepisów szczególnych

W niektórych branżach i sytuacjach pracodawca musi wdrożyć dodatkowe środki ochrony zdrowia. Przykładowo:

  • w pracy z substancjami chemicznymi – stosowanie środków ochrony dróg oddechowych i kontrola stężenia substancji,
  • w pracy przy monitorze ekranowym – obowiązek zapewnienia przerw i okularów korygujących wzrok,
  • w pracy fizycznej – zapewnienie dostępu do napojów i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,
  • w pracy zdalnej – zapewnienie odpowiedniego stanowiska pracy i instruktażu BHP.

Kultura zdrowia w miejscu pracy – dobre praktyki

Obowiązki pracodawcy to nie tylko wymogi formalne – firmy coraz częściej inwestują w zdrowie pracowników, traktując je jako element strategii HR i CSR. Przykładowe działania:

  • organizacja szczepień profilaktycznych,
  • dostęp do konsultacji psychologicznych,
  • promocja aktywności fizycznej (np. karty sportowe),
  • edukacja zdrowotna i warsztaty,
  • wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego i work-life balance.

Działania te wpływają pozytywnie nie tylko na samopoczucie pracowników, ale też na efektywność pracy i redukcję absencji.

Podsumowanie

Obowiązek ochrony zdrowia pracownika to nie tylko wymóg prawny, ale i przejaw odpowiedzialności społecznej pracodawcy. Przestrzeganie przepisów, profilaktyka oraz działania prozdrowotne budują pozytywny wizerunek firmy i realnie wpływają na bezpieczeństwo zatrudnionych.

Najczęstsze pytania i odpowiedzi (FAQ)

Czy pracodawca musi kierować pracownika na badania okresowe?

Tak – to obowiązek wynikający z Kodeksu pracy. Pracownik nie może być dopuszczony do pracy bez ważnych badań lekarskich.

Kto płaci za badania lekarskie pracowników?

Koszty wszystkich badań profilaktycznych ponosi pracodawca.

Czy pracownik może odmówić pójścia na badania okresowe?

Nie – odmowa może skutkować niedopuszczeniem do pracy, a w konsekwencji nieobecnością nieusprawiedliwioną.

Czy badania wstępne są wymagane przy każdej zmianie pracy?

Tak – z wyjątkiem sytuacji, gdy pracownik przechodzi do innego pracodawcy na to samo stanowisko w krótkim odstępie czasu, a poprzednie badania są aktualne i wykonane zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Czy pracodawca musi organizować szkolenia BHP dla każdego pracownika?

Tak – przed rozpoczęciem pracy każdy pracownik musi odbyć szkolenie wstępne BHP, a następnie okresowe, zgodnie z harmonogramem dla danego stanowiska.

Jakie konsekwencje grożą pracodawcy za brak badań lub naruszenia w zakresie BHP?

Pracodawca może zostać ukarany grzywną od 1 000 zł do 30 000 zł przez Państwową Inspekcję Pracy oraz ponieść odpowiedzialność cywilną i karną w razie wypadku.

Czy pracodawca ma obowiązek dbać o zdrowie psychiczne pracowników?

Pośrednio tak – poprzez organizację pracy, która nie powoduje nadmiernego stresu, przeciążenia i konfliktów, a także poprzez reagowanie na sygnały o złym samopoczuciu psychicznym pracowników.

Czy pracodawca musi zapewnić okulary do pracy przy komputerze?

Tak – jeśli pracownik wykonuje pracę przy monitorze ekranowym przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy i przedstawia zaświadczenie od lekarza medycyny pracy o potrzebie korekcji wzroku.