O północy z czwartku na piątek według czasu brukselskiego, czyli o 23:00 czasu londyńskiego zakończył się 11-miesięczny okres przejściowy po wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej.
Jednocześnie weszła w życie uzgodniona 24 grudnia 2020 r. umowa handlowa zawarta między Wielką Brytanią a Unią Europejską.
Zakończenie okresu przejściowego po brexicie faktycznie jest znacznie większą zmianą niż samo wystąpienie z UE, co nastąpiło 31 stycznia 2020 r. W czasie 11-miesięcznego okresu przejściowego Wielka Brytania nadal musiała wpłacać składki do budżetu Unii i przestrzegać unijnych praw i regulacji oraz pozostawała częścią jednolitego rynku UE i unii celnej. Czyli w praktyce miała wszystkie obowiązki członka, ale bez prawa głosu.
Z powodu restrykcji epidemicznych moment wyjścia z okresu przejściowego nie był w żaden sposób celebrowany. Jedynie na Parliament Square w Londynie zebrała się naprawdę niewielka grupka ludzi, który punktualnie o 23:00 wznieśli toast.
"To niesamowity moment dla tego kraju. Mamy naszą wolność w naszych rękach i od nas zależy, czy wykorzystamy ją jak najlepiej" - powiedział brytyjski premier Boris Johnson w opublikowanym w czwartek wieczorem noworocznym przesłaniu. Podkreślił, że Wielka Brytania zyskała swobodę, by robić różne rzeczy inaczej, jeśli nie lepiej niż Unia Europejska.
"To wielka chwila dla naszego kraju, wielki skok do przodu. Czas wznieść szklanicę" - napisał na Twitterze Nigel Farage, jeden z architektów brexitu, polityk, który przez ponad 30 lat prowadził kampanię na rzecz wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE, ale jednocześnie krytykował zawarte przez Johnsona porozumienie jako niewystarczające zerwanie z Brukselą.
Zupełnie inne nastroje panują w Szkocji. "Europo, Szkocja wkrótce wróci. Zostaw światło włączone" - napisała szefowa szkockiego rządu Nicola Sturgeon, która w 2021 r. chce przeprowadzić jeszcze jedno referendum niepodległościowe, a po zakładanym przez nią zwycięstwie, złożyć wniosek o członkostwo Szkocji w UE.
Brexit z umową handlową. Co się zmieni w 2021 r.
Zawarcie umowy handlowej z UE pozwoliło uniknąć wprowadzenia od 1 stycznia 2021 roku ceł, kwot ilościowych i innych barier handlowych, co oznacza, że handel między W. Brytanią a Unią będzie się odbywał na niemal niezmienionych zasadach, tym niemniej wyjście z okresu przejściowego niesie za sobą duże zmiany.
Co do zasady, niemal we wszystkich kwestiach Wielka Brytania będzie traktować obywateli państw UE tak samo jak obywateli pozostałych państw trzecich i analogicznie Unia - obywateli brytyjskich. Jednak ci obywatele UE, którzy już mieszkają w Wielkiej Brytanii - i uzyskają status osoby osiedlonej lub tymczasowy status osoby osiedlonej - zachowają wszystkie dotychczasowe prawa.
W szczególności zmiana w Wielkiej Brytanii dotyczy podejmowania pracy. Od 1 stycznia kończy się swobodny przepływ osób i w Wielkiej Brytanii wchodzi w życie punktowy system imigracyjny. Wszyscy cudzoziemcy, z wyjątkiem obywateli Irlandii, chcący podjąć pracę, muszą się ubiegać o wizę pracowniczą, która kosztować będzie, w zależności od rodzaju, od 610 do 1408 funtów od osoby plus dopłata za korzystanie z publicznej służby zdrowia w wysokości 624 funtów rocznie. Przy przyznawaniu wiz nie będzie żadnych preferencji dla obywateli UE.
Wraz z wygaśnięciem okresu przejściowego kończy się automatyczne wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodów i działalności regulowanych, choć w praktyce będzie to bardziej uciążliwe dla obywateli brytyjskich, którzy chcieliby wykonywać taką działalność w kilku krajach UE, bo w każdym będą musieli odrębnie sprawdzić, czy ich kwalifikacje są honorowane.
Obywatele UE muszą się także ubiegać o wizę w przypadku pobytów dłuższych niż sześć miesięcy, również w przypadku podejmowania studiów w Wielkiej Brytanii. Natomiast w przypadku przyjazdów krótszych niż na sześć miesięcy w celu innym niż podjęcie pracy, tzn. turystycznym, biznesowym, w celu odwiedzenia rodziny lub przyjaciół lub podjęcia krótkoterminowych studiów, wiza nie będzie potrzebna. Pod tym względem obywatele państw UE nadal będą w lepszej sytuacji niż większości państw trzecich, którzy potrzebują wizy nawet do krótkich przyjazdów turystycznych.
Dodatkowo do 30 września 2021 roku do wjazdu do Wielkiej Brytanii nadal wystarczy dowód osobisty, a dopiero od 1 października potrzebny będzie do tego paszport. Ale wyjątkiem pozostaną osoby posiadające status osoby osiedlonej lub tymczasowy status, a także posiadacze zezwoleń wydawanych pracownikom transgranicznym, którzy będą mogli wjeżdżać korzystając tylko z dowodu osobistego do końca 2025 roku.
Jednak zasady wjazdu dla obywateli UE do Wielkiej Brytanii i tak będą prostsze niż w drugą stronę. Brytyjczycy będą potrzebować wizy w przypadku wjazdu do państwa strefy Schengen, jeśli pobyt ma przekraczać 90 dni w ciągu 180 kolejnych dni. Poza tym muszą mieć paszport, który jest ważny co najmniej sześć miesięcy po planowym zakończeniu podróży. Na dodatek w związku z restrykcjami koronawirusowymi będą traktowani jako obywatele państw trzech, czyli na razie nie będą mogli wjeżdżać do UE z wyjątkiem ważnych uzasadnionych przyczyn.
Jeśli chodzi o studia, to w przypadku osób przyjeżdżających po 1 stycznia 2021 roku nie tylko potrzebna będzie wiza studencka, ale też znacząco wzrosną opłaty za studia. Do tej pory obywatele UE byli traktowani tak samo jak Brytyjczycy i np. na uniwersytetach w Anglii maksymalna wysokość czesnego w przypadku licencjatu ograniczona była do 9250 funtów za rok. Na dodatek mogli oni korzystać z kredytów studenckich. Od nowego roku akademickiego, tzn. w przypadku zajęć rozpoczynających się po 1 sierpnia 2021 roku, studenci z UE będą płacić czesne w takiej wysokości jak obywatele państw trzecich, co zwykle oznacza 2-3 razy więcej i nie będą już uprawnieni do kredytów studenckich. Przy czym nie dotyczy to osób, które już rozpoczęły studia i mają status osoby osiedlonej.
Zmienią się także zasady ubezpieczeń medycznych. Od 1 stycznia 2021 roku polska Karta EKUZ nie będzie honorowana w Wielkiej Brytanii, dlatego zalecane jest, by osoby wyjeżdżające do Wielkiej Brytanii miały wykupione ubezpieczenie podróżne pokrywające koszty ewentualnego leczenia. Natomiast osoby na stałe zamieszkujące Wielką Brytanię przed 31 grudnia 2020 roku będą mogły w dalszym ciągu korzystać z karty EHIC wydanej przez Wielką Brytanię podczas wyjazdów do państw UE aż do terminu jej ważności.
Istotną zmianą z punktu widzenia podróży jest koniec gwarancji braku opłat roamingowych za granicą, która obowiązuje na terenie UE. Umowa handlowa nie zabrania operatorom telekomunikacyjnym pobierania takich opłat w przypadku, gdy użytkownik którejś z brytyjskich sieci będzie na terenie UE lub użytkownik sieci w którymś z krajów UE będzie w Wielkiej Brytanii, a jedynie wzywa operatorów do stosowania transparentnych i rozsądnych opłat roamingowych. Oznacza to, że opłaty mogą, ale nie muszą wzrosnąć, a decyzja będzie należała do operatorów.
W związku z tym, że Wielka Brytania będzie traktowana przez UE jako kraj trzeci, nowe będą zasady wwozu niektórych produktów w bagażach podróżnych. Z Wielkiej Brytanii do UE nie będzie można wwozić mięsa, mleka ani produktów je zawierających, jak również roślin i produktów roślinnych, chyba że towarzyszy im oficjalne zaświadczenie wydane przez organ ds. zdrowia roślin w ich kraju pochodzenia. Wyjątkiem są banany, kokosy, daktyle, ananasy i duriany, ponieważ te owoce nie stanowią zagrożenia fitosanitarnego.
Koniec okresu przejściowego oznacza także powrót możliwości robienia zakupów w sklepach wolnocłowych po cenach jakie do tej pory obowiązywały przy wyjeździe z UE do państw trzecich, aczkolwiek jedynie do określonych limitów ilościowych w przypadku alkoholu, papierosów i podobnych produktów, oraz limitów kwotowych w przypadku innych dóbr.
Zmieniają się ponadto zasady podróżowania ze zwierzętami domowymi z Wielkiej Brytanii do UE. Nie będą już obowiązywały paszporty dla zwierząt, a zamiast tego właściciele zwierząt, którzy chcą je zabrać do UE, muszą wyrobić świadectwa zdrowia uzyskane na 10 dni przed podróżą.
Brexit a cła i podatki. Ministerstwo Finansów przedstawia szczegóły
Od 1 stycznia 2021 r. podróżni przybywający z Wielkiej Brytanii do Polski będą podlegali takim samym przepisom, jak podróżni z krajów trzecich, czyli spoza UE. Oznacza to zmianę limitów dotyczących wartości i ilości towarów przywożonych w bagażu osobistym oraz nowe zasady przewozu zwierząt - informuje resort finansów.
Zmiany nie dotyczą podróżnych z Irlandii Północnej, ponieważ w tym zakresie będzie ona traktowana jak państwo członkowskie UE – podaje resort.
Ministerstwo przypomina na stronie internetowej, że towary znajdujące się w bagażu osobistym podróżnych, przyjeżdżających do Polski z państw trzecich, a więc od 1 stycznia 2021 r. także z Wielkiej Brytanii, są zwolnione z należności celno-podatkowych: w transporcie lotniczym i morskim – do równowartości 430 euro, a w transporcie drogowym lub kolejowym – do równowartości 300 euro. Do tych wartości nie wlicza się bagażu osobistego, importowanego czasowo lub importowanego po jego czasowym wywozie; produktów leczniczych niezbędnych dla potrzeb podróżnego; w przypadku pojazdów silnikowych - wartości paliwa znajdującego się w standardowym zbiorniku oraz paliwa znajdującego się w przenośnym kanistrze, którego ilość nie przekracza 10 litrów (paliwa te również stanowią bagaż podróżnego); tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz napojów alkoholowych przywożonych przez podróżnego, który ukończył 17 lat.
Jeżeli tytoń i wyroby tytoniowe są przywożone w transporcie lotniczym lub morskim, z należności celno-podatkowych zwolnione są: do 200 sztuk papierosów lub do 100 sztuk cygaretek (o masie nie większej niż 3g/sztukę), lub do 50 sztuk cygar, albo do 250 gramów tytoniu do palenia.
Jeżeli tytoń i wyroby tytoniowe są przywożone w transporcie drogowym lub kolejowym, z należności celno-podatkowych zwolnione są: do 40 sztuk papierosów lub do 2 sztuk cygaretek, lub 10 sztuk cygar, albo 50 gramów tytoniu do palenia. Zwolnienie w ramach tych norm można stosować do dowolnego połączenia wyrobów tytoniowych, pod warunkiem, że suma wartości procentowych wykorzystywanych z poszczególnych zwolnień nie przekracza 100 proc. - zaznacza resort finansów.
W przypadku alkoholu i napojów alkoholowych z należności celno-podatkowych zwolniony jest: 1 litr alkoholu etylowego o mocy objętościowej alkoholu powyżej 22 proc. (np. wódka) albo łącznie 2 litry alkoholu etylowego i napojów fermentowanych, wina musującego i wyrobów pośrednich o mocy objętościowej alkoholu nieprzekraczającej 22 proc., np. likiery (zwolnienie w ramach tych norm można stosować do dowolnego połączenia różnych rodzajów alkoholu i napojów alkoholowych, pod warunkiem, że suma wartości procentowych wykorzystywanych z poszczególnych zwolnień nie przekracza 100 proc.); ponadto 4 litry wina niemusującego i 16 litrów piwa.
Cła i podatków nie płaci się też w przypadku przywiezienia w transporcie lotniczym lub morskim do 50 mililitrów płynu do papierosów elektronicznych i do 10 mililitrów w transporcie drogowym lub kolejowym. W przypadku wyrobów nowatorskich jest to do 0,04 kilograma w transporcie lotniczym lub morskim i do 0,008 kilograma w transporcie drogowym lub kolejowym.
Osoby podróżujące z Wielkiej Brytanii do Polski ze zwierzętami (w celach niehandlowych) od 1 stycznia powinny prawidłowo oznakować zwierzę, posiadać ważne szczepienie przeciw wściekliźnie, a także świadectwo zdrowia przy każdorazowym wjeździe do UE (paszport wydany w Wielkiej Brytanii nie będzie dłużej dokumentem umożliwiającym wjazd na teren UE). Ponadto zwierzęta domowe wwożone do UE będą musiały zostać przedstawione do kontroli w wyznaczonym punkcie wjazdu podróżnych.
W przypadku przewożenia zwierząt towarzyszących z Polski i innych krajów UE do Wielkiej Brytanii, konieczne jest ich prawidłowe oznakowanie, ważne szczepienie przeciwko wściekliźnie i paszport UE zwierzęcia.
Resort finansów podkreśla, że od 1 stycznia Wielka Brytania będzie traktowana jak państwo trzecie także w odniesieniu do procedur przywozu żywności w bagażu podróżnych. Z Wielkiej Brytanii do UE nie będzie można wwozić mięsa, mleka ani produktów je zawierających. Ograniczenia dotyczą też wwozu roślin i produktów roślinnych. Zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi zdrowia roślin, podróżni z krajów trzecich, w tym od 1 stycznia z Wielkiej Brytanii, nie mogą przewozić do krajów UE żadnych roślin ani materiałów roślinnych, chyba że towarzyszy im oficjalne zaświadczenie wydane przez organ ds. zdrowia roślin w ich kraju pochodzenia. Jedynym wyjątkiem od tej reguły są banany, kokosy, daktyle, ananasy i duriany, ponieważ te owoce nie stanowią zagrożenia.
Ministerstwo przypomniało też zasady dotyczące przewożenia dzieł sztuki. Osoby wywożące z Polski dzieła sztuki mają obowiązek uzyskania pozwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, dla zabytków spełniających odpowiednie kryterium kategorii, wieku i wartości. Ponadto od 28 grudnia 2020 r. zabrania się wprowadzania do UE określonych dóbr kultury, jeśli zostały one nielegalnie wyprowadzone z terytorium państwa, w którym powstały lub zostały odkryte.
Przywóz do UE, jak i wywóz z niej okazów gatunków zagrożonych wyginięciem może odbywać się jedynie na podstawie odpowiedniej dokumentacji CITES, która musi być przedstawiona do granicznej kontroli przeprowadzanej przez organ celny. Okazem CITES są zarówno żywe zwierzęta i rośliny, jak i wyroby z nich wykonane czy pochodne zawarte np. w kosmetykach. Nielegalny przywóz przez granicę UE okazów CITES, na terenie Polski jest przestępstwem, za które grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Podróżni, którzy dokonali zakupu towarów na terytorium UE w ramach procedury TAX FREE i posiadają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Wielkiej Brytanii, od 1 stycznia będą traktowani jak obywatele państw trzecich. To oznacza, że będzie im przysługiwało prawo do otrzymania zwrotu podatku zapłaconego przy nabyciu towarów na terytorium UE, które w stanie nienaruszonym zostaną wywiezione przez nich poza terytorium UE w bagażu osobistym. Warunkiem ubiegania się o zwrot podatku będzie posiadanie przez podróżnego potwierdzenia wywozu towarów w formie określonej przepisami państwa członkowskiego, z terytorium którego nastąpił faktyczny wywóz towarów.
Podróżni posiadający stałe miejsce zamieszkania na terytorium Irlandii Północnej, która na mocy zapisów Protokołu w sprawie Irlandii i Irlandii Północnej będzie traktowana jako państwo członkowskie UE, nie będą mogli korzystać z procedury TAX FREE - informuje resort finansów.
Brexit to konsekwencja referendum
Wyjście Wielkiej Brytanii z UE to konsekwencja rozpisanego przez ówczesnego premiera Davida Camerona referendum z dnia 23 czerwca 2016 r., w którym za takim rozwiązaniem opowiedziało się 52 proc. głosujących. Formalnie wniosek o wystąpienie z UE złożyła 29 marca 2017 r. jego następczyni Theresa May. Zaplanowane pierwotnie na 29 marca 2019 r. wyjście było dwukrotnie przekładane i doszło do niego dopiero 31 stycznia 2020 r.
Wielka Brytania weszła do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, które były poprzedniczkami UE, 1 stycznia 1973 r.