Zasady wydawania zaświadczeń A1 przez ZUS dla cudzoziemców spoza UE uległy w marcu kolejnej zmianie. Wbrew oczekiwaniom branży nie chodzi jednak o zmianę zasad ustalania miejsca ich zamieszkania, czego można się było spodziewać po przełomowym wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 24 stycznia 2019 r. w sprawie D. Balandin i in., sygn. akt C-447/17. Od marca 2019 r. lista dokumentów pobytowych, których przedstawienie pozwoli na uzyskanie zaświadczenia A1, została poszerzona o wizę oznaczoną symbolem D18 wydaną w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka. Dotyczy to wyłącznie osób posiadających taką kartę.
Przyznanie Karty Polaka obywatelowi Kazachstanu

Zobacz również

Stare problemy

Przypomnijmy, że zaświadczenie A1 potwierdza, iż dana osoba podlega ubezpieczeniom w Polsce, dzięki czemu pracodawca wysyłający ją do pracy za granicę nie musi płacić za nią składek w innych krajach. W przypadku cudzoziemców, obywateli państw spoza UE, do otrzymania zaświadczenia niezbędne jest wykazanie, że mają legalne miejsce zamieszkania w Polsce. Obowiązek ten wynika z przepisów europejskich. Wielokrotnie opisywaliśmy, jakie problemy się z tym wiążą. Zdaniem ZUS miejsce zamieszkania trzeba udowodnić za pomocą dokumentów pobytowych (potwierdzających legalność pobytu) oraz certyfikatu rezydencji podatkowej (potwierdzającego ośrodek interesów życiowych, a więc miejsce zamieszkania). We wspomnianym wyroku TSUE stwierdzał jednak, że legalność miejsca zamieszkania nie wymaga wcale potwierdzenia, iż cudzoziemiec ma ośrodek interesów życiowych w kraju, w którym chce otrzymać A1. Wymagane jest jedynie, aby potwierdził, że legalnie przebywa na jego terytorium. A w celu potwierdzenia tej okoliczności ZUS żąda przedstawienia jednego z następujących dokumentów:
  • zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
  • zezwolenia na pobyt stały,
  • zezwolenia na pobyt czasowy oraz pracę,
  • wizy Schengen lub wizy krajowej wydanej w celu:
‒ wykonywania pracy w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, na podstawie wpisanego do ewidencji oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi ‒ art. 60 ust. 1 pkt 5 ustawy o cudzoziemcach,
‒ wykonywania pracy, o której mowa w art. 88 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w okresie nieprzekraczającym 9 miesięcy w roku kalendarzowym – art. 60 ust. 1 pkt 5a ustawy o cudzoziemcach,
‒ wykonywania pracy innej niż określona w art. 60 ust. 1 pkt 5 i 5a ustawy o cudzoziemcach – art. 60 ust. 1 pkt 6 tej ustawy.
Firmy chcą zatrudniać pracowników ze Wschodu

Zobacz również

Tylko wybrane kraje

Od marca 2019 r., jeśli cudzoziemiec nie będzie miał żadnego z tych dokumentów, ale będzie posiadał wizę D18 i Kartę Polaka, także będzie mógł otrzymać zaświadczenie A1. Wiza o oznaczeniu „D” uprawnia do wjazdu i ciągłego pobytu w Polsce lub kilku pobytów następujących po sobie, trwających łącznie dłużej niż trzy miesiące. Okres ważności wizy krajowej nie może przekroczyć roku. Wiza D18 to wiza krajowa wydawana w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka. Ten dokument zaś zgodnie z ustawą o Karcie Polaka potwierdza przynależność do narodu polskiego mimo obywatelstwa innego kraju, ale daje również wiele praktycznych uprawnień, np. zwalnia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na zasadach określonych w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1265 ze zm.). Co ważne, karta może być wydana obywatelom jedynie określonych krajów – tych, których terytorium znajdowało się w granicach dawnej Rzeczypospolitej Polskiej (np. Ukraina) lub Polacy mogli się tam znaleźć w wyniku wydarzeń historycznych (np. Kazachstan). Nie otrzymają jej obywatele niewymienionych w ustawie krajów, do których Polacy np. emigrowali zarobkowo.
Aby posiadacz karty i wizy D18 mógł uzyskać A1, musi więc przedstawić łącznie trzy dokumenty:
  • wizę D18,
  • Kartę Polaka,
  • certyfikat rezydencji podatkowej.
Jak informuje ZUS, na tych samych zasadach zostaną rozpatrzone pierwsze wnioski, bez względu na to, jakiego okresu dotyczą, oraz wnioski, które wpłynęły przed marcem, pod warunkiem że do tej daty nie zostały wydane zaświadczenie A1 lub decyzja o odmowie jego wydania.
Na nowych zasadach zostaną rozpatrzone pierwsze wnioski, bez względu na to, jakiego okresu dotyczą, oraz wnioski, które wpłynęły przed marcem, pod warunkiem że do tej daty nie zostały wydane zaświadczenie A1 lub decyzja o odmowie jego wydania.
Dokumenty te muszą być dołączone do formularza US-54, w którym należy wypełnić sekcje:
  • adres w państwie pochodzenia,
  • adres w państwie pobytu,
  • dokument, który uprawnia do pobytu w Polsce,
  • obowiązek podatkowy,
  • dane o pobycie w Polsce,
  • charakter i specyfika wykonywanej pracy najemnej lub pracy na własny rachunek.
Niewypełnienie tych sekcji spowoduje, że ZUS i tak wystąpi do wnioskodawcy o uzupełnienie informacji, co oznacza przedłużenie rozpatrzenia takiego wniosku. Pozostałych sekcji dotyczących działalności niezarobkowej i innych okoliczności wypełniać nie trzeba, bo mają charakter wyłącznie informacyjny.
Podstawa prawna
Art. 2 i 6 ustawy z 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1272 ze zm.).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z 24 listopada 2010 r. rozszerzające rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz.Urz. UE z 2010 r. L 344. s. 1).
Art. 60 ust. 1 ustawy z 12 grudnia 2003 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2094 ze zm.).