Sądy administracyjne orzekają w sprawach ze skarg na bezczynność organów administracji publicznej tylko wówczas, gdy organ był zobowiązany do wydania określonego aktu (decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności) i zobowiązanie to wynikało jednoznacznie z przepisów prawa. Co jednak istotne, nie wszystkie decyzje wydane w postępowaniu administracyjnym podlegają kontroli przez sąd administracyjny. W opisywanej sytuacji kluczowe znaczenie ma art. 83 ust. 1–4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ust. 1 ZUS wydaje decyzje w indywidualnych sprawach dotyczących w szczególności:
  • zgłaszania do ubezpieczeń społecznych;
  • ustalania płatnika składek;
  • przebiegu ubezpieczeń;
  • ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek;
  • ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek;
  • ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
  • wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Natomiast na mocy ust. 4 od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadczenia, jak i od decyzji w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne czy od decyzji w sprawie wykreślenia zastawu skarbowego z rejestru stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji określone w kodeksie postępowania administracyjnego.
Podobna sprawę analizował Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku (postanowienie z 24 lipca 2018 r., sygn. akt II SAB/Bk 94/18). W wyroku podkreślił on, że w sprawach ubezpieczeń społecznych zasadniczo właściwy jest sąd powszechny, za wyjątkiem tych opisanych w ust. 4. Jednocześnie zaznaczył, że wszelkie inne sprawy nie podlegają właściwości sądu administracyjnego. Z orzeczenia wynika, że ewentualna bezczynność w sprawie nie udzielenia odpowiedzi na pismo skarżącego dotyczącego dokonywania potrąceń w toku egzekucji świadczenia nie może być zaskarżona do sądu administracyjnego. W opisywanej sytuacji przedsiębiorca nie będzie miał więc prawa zaskarżyć braku odpowiedzi ZUS do sądu administracyjnego.
Podstawa prawna
Art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).