Polskie prawo zapewnia rodzinie zmarłego pracownika trzy rodzaje wsparcia finansowego.
Zasiłek pogrzebowy
Przede wszystkim po śmierci pracownika (czyli ubezpieczonego) osobom, które pokryły koszt pogrzebu przysługuje zasiłek pogrzebowy.
Do członków rodziny, po których przysługuje zasiłek pogrzebowy, zalicza się małżonka (wdowę i wdowca), rodziców, ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem przez nie pełnoletniości, a także wnuki i rodzeństwo. Od 1 marca 2015 roku do tego kręgu zostały włączone również dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej, dziadkowie oraz osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.
Wysokość zasiłku pogrzebowego wynosi 4 tys zł.
Zobacz, jak od 2015 roku zmienił się zasiłek pogrzebowy>>
Jednak w związku z tym, że zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która rzeczywiście pokryła koszty pogrzebu, świadczenie to może otrzymać również pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat lub osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego. W takim przypadku zasiłek przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
Jeśli koszty pogrzebu poniosła więcej niż jedna osoba lub podmiot, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów.
Odprawa pośmiertna
Członkowie rodziny zmarłego pracownika mogą też otrzymać odprawę pośmiertną - dokładnie chodzi o małżonka i innych członków rodziny spełniających warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Członkowie rodziny nabywają prawo do odprawy wraz z dniem śmierci pracownika, jeżeli nastąpiła ona w czasie trwania stosunku pracy lub po jego rozwiązaniu, ale w czasie pobierania przez pracownika zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby. Odprawa przysługuje w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
- sześciomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Odprawę pośmiertną dzieli się pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny w równych częściach, a jeśli chodzi tylko o jednego członka rodziny uprawnionego do odprawy pośmiertnej, wtedy przysługuje mu odprawa w wysokości połowy kwoty określonej w kodeksie pracy.
Zobacz, kto i jakie świadczenia może uzyskać w związku ze śmiercią pracownika>>
Natomiast odprawa pośmiertna nie przysługuje, gdy pracodawca ubezpieczył pracownika na życie i odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową nie jest niższe niż odprawa. Jeżeli suma ta jest mniejsza, pracodawca musi wypłacić członkom rodziny kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.
Renta rodzinna
Ustawodawca, aby zabezpieczyć środki do życia i utrzymania osobom pozostałym po śmierci pracownika, przewidział dla nich rentę rodzinną. Mają do niej prawo przede wszystkim członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Bliscy zmarłego otrzymają rentę także wtedy, gdy dana osoba nie miała prawa do wymienionych świadczeń, ale przynajmniej spełniała warunki wymagane do ich uzyskania. W takim wypadku przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
Do renty rodzinnej uprawniona jest także rodzina osoby w chwili śmierci pobierającej zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Uznaje się bowiem, że osoba zmarła spełniła a takiej sytuacji warunki konieczne do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Prawo wyraźnie wskazuje, którzy członkowie rodziny zmarłego są uprawnieni do pobierania renty rodzinnej. Mają więc do niej prawo:
- dzieci ubezpieczonej osoby zmarłej (zarówno własne, jak i drugiego małżonka czy przysposobione) do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia, o ile dalej się uczą; bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16 rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 lat - więcej na ten temat przeczytasz tutaj>>
- wnuki, rodzeństwooraz inne dzieci, którymi opiekował się zmarły (przed osiągnięciem przez nie pełnoletności), o ile spełnią takie warunki, jak dzieci własne - jakie dokładnie warunki muszą spełnić, przeczytasz tutaj>>
- wdowa (lub wdowiec), o ile do dnia śmierci małżonka pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej oraz jeżeli ukończyła 50 lat lub jest niezdolna do pracy, wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu (i nie ukończyły 16 lub 18 lat albo są całkowicie niezdolne do pracy), przy czym przynajmniej jeden z tych warunków wdowa spełniła w ciągu pięciu lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej - dokładnie o tym, kiedy przysługuje renta rodzinna po zmarłym mężu przeczytasz tutaj>>
- rodzice po zmarłych dzieciach, jeżeli ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią chociaż częściowo ich utrzymywał oraz gdy spełniają warunki, jakie prawo stawia przed wdową czy wdowcem ubiegającym się o rentę.
O wysokości renty rodzinnej decyduje wysokość emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, która przysługiwałaby osobie zmarłej. W efekcie renta rodzinna wynosi:
- dla jednej osoby uprawnionej - 85 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
- dla dwóch osób uprawnionych - 90 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
- dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
W przypadku, gdy wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, jest ona dzielona w równych częściach między uprawnionych.