Osiemdziesiąt głów państw w Krakowie pożegna prezydencką parę. W poniedziałek w Warszawie pogrzeb ostatniego prezydenta RP na emigracji. W przyszłym tygodniu w całym kraju rodziny będą żegnać bliskich.
W potoku korowodów żałobnych przejeżdżających ulicami miast, tych wszystkich relacjonowanych na żywo uroczystości, w obrazach przyobleczonych w smutek twarzy oficjeli umykają nam tragedie pojedynczych ludzi. Tych, którzy pod Smoleńskiem stracili swoje dzieci, małżonków, rodzeństwo. To oni przez najbliższy tydzień będą na cmentarzach całej Polski żegnać swoich bliskich. Pojawiają się kolejne komunikaty o pogrzebach ofiar. W poniedziałek, we wtorek, w środę. W Warszawie, Białymstoku, Gdańsku, Mielcu...
Ten najważniejszy – w niedzielę w Krakowie. Trumny z ciałami prezydenta Lecha Kaczyńskiego i jego żony Marii w niedzielny poranek opuszczą Warszawę po raz ostatni.
Ich niedzielny pogrzeb w Krakowie będzie bezprecedensowym wydarzeniem w dziejach Polski. W ostatniej drodze pierwszej parze będą towarzyszyć najważniejsze postaci światowej polityki. Barack Obama i Dmitrij Miedwiediew. Nicolas Sarkozy i Angela Merkel. Prezydenci i królowie. Premierzy i książęta. Do wczoraj swój przyjazd zapowiedzieli przywódcy ponad 80 państw. W niedzielę Kraków będzie prawdziwą stolicą świata. Najsmutniejszą stolicą.
W poniedziałek w Warszawie, w archikatedrze św. Jana, odbędzie się kolejny ważny dla wszystkich Polaków pogrzeb. Pochowany zostanie ostatni prezydent II RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski. Gdy w czwartek jego ciało przyleciało z Moskwy do Warszawy, pod Belwederem natychmiast ustawiły się długie kolejki ludzi chcących pożegnać tę symboliczną postać.
Ale jeszcze nie wszystkie ofiary tragedii wróciły do ojczyzny. Na razie do kraju sprowadzono 67 ciał. Wiele wciąż czeka na identyfikację. Kilka wciąż nie zostało odnalezionych.
Przyszły tydzień nie będzie już czasem oficjalnej żałoby. Urzędy i instytucje wrócą do normalnej pracy. Ale nadal będzie to czas płaczu i pogrzebów. W niemal każdym zakątku Polski bliscy będą chować mężów, żony, ojców, matki i dzieci poległych pod Smoleńskiem.
Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin, Mikołaj Wójcik
Krzysztof Putra osierocił ośmioro dzieci, Janusz Krupski – siedmioro. Żona Arkadiusza Rybickiego została sama, zdana na pomoc państwa i przyjaciół. Dwuletniego synka osierocił porucznik Paweł Janeczek z BOR...
Starsza zapłakana kobieta z mężem u boku rozgląda się niepewnie przed wojskowym lotniskiem Okęcie. – Szukamy reszty rodziny. Jeszcze nie dojechali. My to z Warszawy, a żona i chłopaki Andrzeja to aż z Krakowa muszą dojechać – mówi pani Teresa, ciotka Andrzeja Kremera. Ciało wiceministra spraw zagranicznych wraz z 33 innymi wróciło we czwartek z Moskwy do kraju.
– Maciej Płażyński: wojewoda gdański, marszałek Sejmu, wicemarszałek Senatu.
– Grzegorz Dolniak: poseł na Sejm.
– Zbigniew Wassermann: poseł na Sejm, minister – odczytywał lektor przez mikrofon. I tak 34 razy: nazwisko, funkcja, przykryta biało-czerwoną flagą trumna. Dzień wcześniej przywieziono 30 ciał. Części wciąż nie zidentyfikowano.
– Przybyliście do swojej ojczyzny, przybyliście do swoich najbliższych, do swoich rodzin, do swoich przyjaciół. Witamy was tutaj, tak jak wita was cała Polska, chociaż wszyscy chcieliśmy innego powitania. Tragiczny los chciał, że wróciliście w trumnach, okrytych biało-czerwonymi sztandarami, jako bohaterowie – mówił premier Donald Tusk.
Wrócił Sebastian Karpiniuk. – Nie miał nawet 20 lat, kiedy zaangażował się w życie publiczne. Tak bał się latać samolotami, ale tego dnia postanowił polecieć – wspominał Tusk. Wymienił wszystkich, których ciała przywieziono. O każdym mówił kilka słów. O Macieju Płażyńskim: – Jak zawsze w sylwestra my ze Świetlika (chodzi o spółdzielnię pracy – red.) zagraliśmy mecz. Ostatni.
Małe wielkie historie
Za wielką tragedią państwową stoją tragedie setek bliskich zmarłych. Tragedie tych, którzy już szykują pogrzeby. Tragedie tych, których bliscy wciąż nie zostali zidentyfikowani. Tragedie dzieci, które już wiedzą, co to znaczy być sierotą. Tragedie mężów i żon, którzy zrozumieli znaczenie słowa „wdowiec”. Tragedie rodziców, którzy przeżyją swoje dzieci.
Jako pierwsza ciało matki witała Magdalena, córka wicemarszałek Senatu Krystyny Bochenek. Jej ojciec Andrzej wciąż jest w ciężkim stanie po śmierci żony. Magda przywiozła ze sobą zdjęcie matki. Postawiła je przed trumną. Na chwilę uklękła. Popłakała się. Ledwie miesiąc temu Magda się zaręczyła. Jej brat Tomasz właśnie oczekuje pierwszego dziecka. Ich mama była taka szczęśliwa.
Córka posłanki SLD i byłej szefowej kancelarii prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Jolanty Szymanek-Deresz Katarzyna ledwie kilka miesięcy temu wyszła za mąż za aktora Dariusza Lewandowskiego. Oboje jak z obrazka – piękni i młodzi. Wczoraj, choć wciąż równie piękna i młoda, Katarzyna wyglądała jak cień samej siebie. Paweł Deresz, mąż Jolanty, nie był nawet w stanie rozmawiać o tym, co się stało.
– Jak sobie radzimy z tym? Zażywa się ileś tam prochów i żyje się dalej.
– Ile można płakać? Dobrze chociaż, że ciało mojego siostrzeńca zidentyfikowano jako pierwsze i nikt nie musiał jechać tam, by je rozpoznawać – mówi pani Teresa i nagle się odwraca. Zauważyła już rodzinę Andrzeja Kremera – jego żonę Marię i trzech synów: 18-letniego Jakuba, 16-letniego Macieja i 15-letniego Jana.
Maria Kremer trzyma się, gdy oczekuje na ceremonię powitania ofiar. Dopiero kiedy kondolencje na płycie zacznie jej składać rzecznik MSZ Piotr Paszkowski, rozpłacze się.
Sieroty Katynia
Drobna brunetka wsparta na ramieniu wysokiego siwego mężczyzny okazuje się siostrą Stanisława Mikkego – członka Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, współautora wystawy „Adwokaci ofiary Katynia”. – Co teraz pocznie żona Stasia? Jak poradzą sobie dzieci? – płacze. – Byłam w Moskwie identyfikować ciało i muszę podziękować minister Ewie Kopacz. Bez niej nie przetrwałabym tej procedury.
Mikke osierocił dwójkę dzieci: Kasię i Włodzia. Kiedy przed lotniskiem zauważył je Ryszard Kalisz, podszedł i przytulił. Znali się świetnie z Mikkem z warszawskiej adwokatury.
To dzieci cierpią najbardziej. Dopóki o zmarłych rodzicach tylko słyszą, dopóki stoją przed lotniskiem, jeszcze nie zdają sobie do końca sprawy z tego, co tak naprawdę się stało. Kiedy jednak widzą rzędy trumien, rozklejają się. Najmłodsza córeczka wiceministra Tomasza Merty w środę nie wytrzymała napięcia i zapłakana zemdlała.
Córka posła Jerzego Szmajdzińskiego ma w przyszłym miesiącu zdawać maturę.
Bez rodziców zostały małe dzieci, które nie rozumieją nowej, tragicznej sytuacji. Wciąż czekają na powrót ojca czy matki. Katarzyna Doraczyńska, pracownica biura prasowego Kancelarii Prezydenta, zostawiła niespełna trzyletnią Hanię. Jej koleżanka z kancelarii wspomina: – Kiedy sama urodziłam dziecko, przestałam latać samolotami. To samo radziłam Kasi. Powtarzałam: nie lataj, masz dziecko.
Dwuletniego synka osierocił porucznik Paweł Janeczek z BOR, który dziś skończyłby 37 lat. Poseł Arkadiusz Rybicki, zwany przez znajomych „Aramem”, zostawił starszego już, bo 25-letniego, ale chorego na autyzm syna Antoniego. Był z nim bardzo zżyty. Razem z żoną Małgorzatą po narodzeniu niepełnosprawnego dziecka zaangażowali się w działalność na rzecz osób z podobnym problemem. Rybiccy byli w Gdańsku pionierami w organizowaniu instytucjonalnej opieki nad dziećmi autystycznymi. – Teraz po Antonim widać, że zaczyna coraz silniej odczuwać niepokój związany z całkowicie nową dla niego sytuacją, czyli brakiem ojca – opowiada brat Arkadiusza, Sławomir Rybicki, także poseł Platformy. Wicemarszałek Sejmu Krzysztof Putra zostawił aż ośmioro dzieci: sześciu synów, dwie córki. Najmłodsze ma zaledwie 10 lat.
Wdowy i wdowcy znienacka
Mąż byłej wicepremier Izabeli Jarugi-Nowackiej, Jerzy Paweł, znosząc śmierć żony, dźwiga już kolejny ciężar. Dopiero co zmarł jego brat. – To było bardzo zżyte małżeństwo – opowiada znajoma Nowackich. – Prowadzili gościnny dom, teraz rodzina chce zostać sama, nie chce oficjalnych uroczystości – dodaje. Barbara, starsza córka posłanki Izabeli Jarugi- Nowackiej, w czerwcu ma urodzić drugie dziecko.
Problemy tej i wielu innych rodzin nie ograniczają się do bólu po stracie bliskich. To także poważne problemy finansowe. Żona Krzysztofa Putry nie pracowała zawodowo. Umówili się: on zarabia, ona zajmuje się domem. Po katastrofie obudziła się bez męża, bez pracy i bez dostępu do jego konta bankowego. W poniedziałek problem został rozwiązany, bank udostępnił konto. Spłacają kredyt hipoteczny. Nie korzystają z pomocy psychologa. Putra miał pięciu braci. Już wiadomo, że będzie pochowany w Białymstoku, skąd pochodził. Cmentarz, na którym spocznie jego ciało, znajduje się w pobliżu pomnika Ofiar Katyńskich.
Żona Arkadiusza Rybickiego została sama, zdana na pomoc państwa i przyjaciół. Jej zarobki i renta po zmarłym mężu nie wystarczą na życie jej i Antoniego. Martwi się też o przyszłość syna. – Na szczęście zaraz po tragedii zadzwonił do mnie i do Małgorzaty premier i obiecał, że będzie myślał, jak ten problem finansowy rozwiązać – mówi brat Sławomir Rybicki. Małgorzata, chociaż ciężko przeżywa sytuację, ma wsparcie psychiczne – jej siostra i matka są psychiatrami, ona sama z wykształcenia jest psychologiem.
W dramatycznej sytuacji znalazła się także rodzina Janusza Krupskiego, kierownika Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, który osierocił siedmioro dzieci. Teraz ich los spoczywa na barkach niepracującej zawodowo żony Krupskiego Joanny. Dla całej rodziny śmierć ojca jest ciosem, ale jak mówią znajomi, radzą sobie dzielnie. – Dzieci tak zostały wychowane, żeby stawiać czoła nawet najcięższym problemom – mówi jeden z nich.
Dla pań Krupskiej, Rybickiej i wielu innych wdów, wdowców, rodziców czy dzieci dodatkową tragedią jest to, że wciąż nie mogą pożegnać swoich bliskich – nadal nie zidentyfikowano części ciał ofiar tragedii. Joanna Krupska pojechała do Moskwy zidentyfikować zwłoki męża, ale wróciła z niczym. Rodzinie Rybickich lekarze powiedzieli, że nie ma żadnego szczegółu, po którym można by rozpoznać szczątki jej męża.
Najprawdopodobniej jedynym rozwiązaniem będzie badanie DNA. Dla niej oraz trzech braci i czterech sióstr „Arama” to bardzo bolesne – wciąż nie mogą pochować męża i brata, nie mogą się z nim pożegnać...
współpr. klr