Jeżeli pracodawca ustanowi dla swojego pracownika rażąco wysokie wynagrodzenie, to może być to zakwestionowane przez ZUS jako czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i przez to nieważna. Od decyzji ZUS można jednak złożyć odwołanie do sądu.
Umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko dotyczące wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w zakresie ubezpieczeń społecznych. Strony stosunku pracy mają co do zasady swobodę w kształtowaniu wysokości wynagrodzenia pracownika, jednak może być ono uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdy jest w danych okolicznościach nadmiernie wysokie.
Dopuszczalność podważania przez ZUS wysokości wynagrodzenia pracowników jest w zasadzie akceptowana przez orzecznictwo sądowe. W szczególności w uchwale Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005 r. (sygn. II UZP 2/05) wskazano, że ZUS może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Podobnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w wyroku z 9 sierpnia 2005 r. (sygn. akt III UK 89/05), podkreślając, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu. Zatem w konkretnych okolicznościach ZUS może w formie decyzji odmówić uwzględnienia np. w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego lub zasiłku macierzyńskiego ustalonej przez strony kwoty wynagrodzenia lub tylko jednego jego elementu, przyjmując, że ustalona wysokość wynagrodzenia była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i z tego względu nieważna.
W orzecznictwie sądowym konsekwentnie wskazuje się także, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika w prawie ubezpieczeń społecznych można przypisać – w okolicznościach każdego konkretnego przypadku – zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Tym bardziej że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca – stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki – nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji żeby składka nie przekładała się na świadczenie w nienależnej wysokości. Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 20 września 2012 r. (sygn. akt III AUa 420/12). Dotyczy to zwłaszcza umów zawieranych na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego (np. urodzeniem dziecka) i przy ustaleniu wysokiego wynagrodzenia.
Od kwestionującej wysokość wynagrodzenia pracownika decyzji ZUS możliwe jest złożenie odwołania do właściwego sądu okręgowego – sądu ubezpieczeń społecznych – w ciągu miesiąca od otrzymania decyzji. W toku postępowania przed sądem pracownik oraz pracodawca mogą podważać decyzję ZUS, wskazując, że wysokość wynagrodzenia była uzasadniona np. wykształceniem i kwalifikacjami pracownika lub zakresem jego obowiązków i odpowiedzialności. Można to wykazywać za pomocą wszelkich dowodów, np. zeznań świadków i dokumentów.
Podstawa prawna
Art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 58 par. 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
Praca za granicą: Każdy miesiąc trzeba rozliczyć osobno

Zobacz również