Ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność zwana ustawą abolicyjną (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551) dotyczy zaległości emerytalnych, rentowych i wypadkowych za okres od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. Jeżeli firma w tym czasie nie opłacała również składek zdrowotnych, decyzja umorzeniowa ZUS obejmie je w całości. Takie rozwiązanie wynika z powiązania obydwu rodzajów ubezpieczeń – składki zdrowotne muszą płacić wszystkie osoby, które spełniają warunki do objęcia systemem emerytalno-rentowym ZUS (przede wszystkim pracownicy, rolnicy, przedsiębiorcy i zleceniobiorcy).
Zdarzają się jednak sytuacje, gdy to zespolenie nie zachodzi. Tak jest na przykład przy zbiegu tytułów ubezpieczenia. Przedsiębiorca, który podpisze umowę zlecenia niezwiązaną z działalnością gospodarczą, odprowadzi od niej tylko składki zdrowotne. Jeżeli zapomni o obowiązku nieświadomie, i tak nie uniknie zapłaty. Jest więc w gorszej sytuacji od osoby, która z premedytacją uchylała się od płacenia do ZUS na swoją emeryturę i rentę.
- Dostrzegam zasadnicze różnice między ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym. W pierwszym przypadku na zaległościach traci tak naprawdę ubezpieczony, w drugim zaś uszczuplona zostaje wspólna pula w NFZ – mówi prof. Inetta Jędrasik-Jankowska, kierownik Katedry Prawa Ubezpieczeń Uniwersytetu Warszawskiego. – Moim zdaniem przepisy ustawy abolicyjnej nie naruszają konstytucji. Państwo może pomagać firmom wyjść z zadłużenia emerytalno-rentowego i to niezależnie od winy samych przedsiębiorców. Wcale nie musi wspierać ich na innym polu – dodaje.
W tej sytuacji można mimo wszystko zdać się na sądy i Trybunał Konstytucyjny (TK). Przedsiębiorca zalegający tylko ze składkami zdrowotnymi może złożyć wniosek umorzeniowy do ZUS i następnie odwołać się do sądu od negatywnej decyzji. Jeżeli ten poweźmie wątpliwości co do zgodności przepisu z ustawą zasadniczą, ma prawo zwrócić się z pytaniem prawnym do TK.
Wnioski abolicyjne można składać do 15 stycznia 2015 r. Do tej pory ZUS umorzył zaległości na łączną kwotę ponad 463 milionów złotych.