Przez niejasne przepisy gminy są narażone na uchylanie w sądach ich decyzji w sprawie przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Do Sejmu o ich zmianę apeluje już nawet Trybunał Konstytucyjny.
Trybunał uważa, że Sejm powinien podjąć działania, które zapewnią spójność zasad przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. To efekt postanowienia Trybunału z 1 czerwca 2010 r. (Sygn. akt S 1/10) i wcześniejszej decyzji o umorzeniu postępowania w sprawie pytania prawnego WSA w Bydgoszczy w sprawie zgodności z konstytucją art. 17 ust 5 pkt 2 lit a ustawy z 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 roku nr 139, poz. 992 z późn. zm.). Przepis ten uniemożliwia przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim. Przyczyną takiego rozstrzygnięcia było niespełnienie przez pytanie prawne wymagań formalnych.
Problemy z przyznawaniem świadczenia pielęgnacyjnego trwają od poprzedniego wyroku TK z 18 lipca 2008 roku, (Sygn. akt. P 27/07). Uznał wtedy, że to wsparcie przysługuje też osobie, która sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym dorosłym członkiem rodziny. Uchwalona przez Sejm nowelizacja rozszerzyła krąg uprawnionych do świadczenia opiekunów, ale nie zniosła negatywnej przesłanki odnoszącej się do stanu cywilnego osoby wymagającej opieki. W praktyce, w niektórych gminach, m.in. w Poznaniu, Kielcach, Olsztynie decyzje odmawiające przyznania świadczenia, gdy starał się o nie współmałżonek lub dziecko na rodzica pozostającego w związku małżeńskim, były potem uchylane przez SKO.
– Kolegium odwoławcze wskazało na wyrok TK jako podstawę, która pozwala na przyznanie świadczenia dla współmałżonka – tłumaczy Rafał Kasprzak z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Olsztynie.
Natomiast, np. w Krakowie i Katowicach w identycznych przypadkach odmowne decyzje gmin były podtrzymywane. Różna była też linia orzecznictwa wojewódzkich sądów administracyjnych, ale zdecydowana większość z nich przyznawała świadczenie w takich sytuacjach.
– Zniesienie tej negatywnej przesłanki wprowadziłoby jasne i takie same dla wszystkich osób zasady ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne niezależne od decyzji organów odwoławczych – mówi Bogumiła Podgórska, kierownik działu świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych MOPS w Katowicach.
Projekt zmian w ustawie, który przewiduje przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, gdy osoba wymagająca opieki ma współmałżonka, przygotowało Rządowe Centrum Legislacji. Jednak w opinii resortu pracy kolejne rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do pomocy spowodowałoby podwojenie wydatków na taką pomoc (obecnie jest to ok. 540 mln zł) i wymagałoby wprowadzenia dodatkowych warunków, od których byłoby uzależnione przyznanie wsparcia.