Inspektor kontroli ma prawo żądać pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywać i przesłuchiwać w związku z przeprowadzaną kontrolą:
  • podmiot kontrolowany,
  • pracowników,
  • osoby, które są lub były zatrudnione,
  • osoby, które wykonują lub wykonywały pracę na rzecz podmiotu kontrolowanego na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą,
  • osoby korzystające z usług agencji zatrudnienia.
Nie każda odmowa to wykroczenie
Obowiązkiem kontrolowanych jest współpraca polegająca m.in. na udzielaniu żądanych informacji niezbędnych do ustalenia przez inspektora stanu faktycznego w sposób najbardziej zobiektywizowany. Konsekwencją odmowy podjęcia współpracy z organem kontroli może być wszczęcie postępowania w sprawach o wykroczenia przeciwko osobie utrudniającej działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy. Wynika to z art. 283 par. 2 pkt 8 kodeksu pracy. Utrudnianie działalności PIP może w szczególności polegać na uniemożliwieniu prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub nieudzielaniu informacji niezbędnych do wykonywania zadań inspekcji. Przy czym w literaturze można spotkać stanowisko, zgodnie z którym: „nie można a priori każdej odmowy udzielenia informacji traktować jako wykroczenia.” (D. Książek [w:] „Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 114‒3045”, wyd. V, red. K.W. Baran, Warszawa 2020, art. 283).
Warto w tym miejscu sięgnąć po wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z 19 lipca 2019 r., sygn. akr IV Ka 416/19. Sąd rozpatrywał sprawę pracownika, który nie udzielił żądanych przez inspektora informacji w sprawach objętych kontrolą. Sąd uznał, że choć pracownik informacji tych w ogóle nie przedstawił, to nie przeszkodziło to kontrolerowi w zakończeniu czynności i sporządzeniu protokołu oraz jego doręczeniu dyrektorowi kontrolowanego podmiotu. Sąd zwrócił także uwagę na to, że doręczone pracownikowi dokumenty zawierały pouczenie o obowiązku przekazania prawdziwych informacji oraz że oświadczenie pracownika jako załącznik zostanie dołączone do protokołu kontrolnego. Jednocześnie nie zawierały pouczenia o tym, że niewypełnienie dokumentów zostanie potraktowane jako karalne utrudnienie czynności kontrolnych.
Krytyka dopuszczalna
Zgodnie z art. 225 par. 2 kodeksu karnego udaremnianie lub utrudnianie wykonania czynności służbowej osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej jej do pomocy jest przestępstwem. Przy czym nieprzychylne, niekulturalne lub nawet niegrzeczne traktowanie kontrolujących nie może być uznane za zachowanie wyczerpujące znamię czasownikowe „utrudnia” w rozumieniu tego przepisu (wyrok Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2002 r., sygn. akt V KKN 454/00, LEX nr 54421). W literaturze wyrażane jest stanowisko, że „nie będzie zatem odpowiadała za utrudnienie przeprowadzenia kontroli osoba, która swoim zachowaniem nie naruszyła reguł postępowania obowiązujących w danej sytuacji. Jeżeli zatem dany podmiot odmówi np. kserowania konkretnych akt, aby osoba uprawniona do przeprowadzenia kontroli mogła je zabrać do domu i przejrzeć, to mimo że zachowanie takie w sposób istotny może utrudnić kontrolę, nie będzie jednakże realizowało znamion typu czynu zabronionego” (A. Barczak-Oplustil, M. Iwański [w:] „Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część II. Komentarz do art. 212‒277d”, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017, art. 225).
Mimo wszystko należy współpracować z kontrolującym i znaleźć chwilę czasu na napisanie wyjaśnień. Inspektor pracy na ich podstawie oraz zebranej dokumentacji wydaje środki władcze, a nawet może karać mandatem karnym lub kierować wnioski o ukaranie, a więc to w interesie kontrolowanych leży, aby kontrolujący dokładnie i kompletnie ustalił stan faktyczny.
Podstawa prawna
•art. 283 par. 2 pkt 8 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. 2021 r. poz. 1162)
•rozdział 4 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1251; Dz.U. z 2021 r. poz. 1529)
•art. 225 par. 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. ‒ Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2447)