Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
/>
W związku ze starzeniem się społeczeństwa i wydłużeniem aktywności zawodowej potrzebne są działania, które ułatwiają osobom dojrzałym pozostanie na rynku pracy. We wsparcie osób 50+ powinny angażować się również instytucje publiczne, w szczególności samorządy. Mogą to robić już teraz m.in. za pomocą odpowiednich klauzul społecznych w zamówieniach publicznych – wskazuje UZP w odpowiedzi na pytanie DGP. Jednak zdaniem resortu pracy, aby urzędy mogły wykorzystywać je do pomocy starszym bezrobotnym, potrzeba nowych rozwiązań legislacyjnych.
Interpretacja UZP
Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 907 ze zm.) przewiduje, że urzędy mogą m.in. określić w opisie przedmiotu zamówienia, iż przy jego realizacji należy zatrudnić określoną liczbę lub odsetek bezrobotnych. Z możliwości tej korzysta jednak niewiele instytucji. Wśród nich są gmina Złocieniec, areszt śledczy w Bydgoszczy czy Agencja Nieruchomości Rolnych w Olsztynie.
– Niestety, stosowanie klauzul społecznych to nadal margines w skali wszystkich udzielanych w Polsce zamówień. Powoli się to jednak zmienia, zamawiający zaczynają rozumieć, że mogą w ten sposób realizować ważne cele społeczne, np. umożliwiając podjęcie pracy osobom znajdującym się w szczególnie niekorzystnej sytuacji zawodowej. To może być instrument uzupełniający działania aktywizacyjne realizowane przez urzędy pracy – podkreśla Tomasz Schimanek, ekspert Instytutu Spraw Publicznych, zajmujący się popularyzacją klauzul społecznych wśród samorządów.
Prawo zamówień publicznych nie wskazuje jednak wprost, czy wymagając zatrudnienia bezrobotnych można ograniczyć je tylko do osób, które ukończyły 50. rok życia.
Zdaniem Katarzyny Ołdak-Bułanowskiej z departamentu Unii Europejskiej i współpracy międzynarodowej UZP jest to dopuszczalne.
– W zakresie definicji osób bezrobotnych prawo zamówień publicznych odsyła do przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Przy określaniu wymagań związanych z zaangażowaniem bezrobotnych do realizacji zamówienia możliwe jest zastosowanie zawężenia do wskazanych w tej ustawie podkategorii osób, do których należą także te powyżej 50. roku życia – wyjaśnia Katarzyna Ołdak-Bułanowska.
Zaznacza jednak, że takie ograniczenie może utrudniać spełnienie warunku zatrudnienia bezrobotnych przez wykonawców. – Instytucje zamawiające powinny też brać pod uwagę specyfikę zamówienia, charakter prac wykonywanych przy jego realizacji oraz cele związane z integracją społeczną i zawodową, jakie realizuje, stosując klauzule społeczne – tłumaczy.
– Nic nie stoi na przeszkodzie, by w przypadku klauzul społecznych w odniesieniu do osób bezrobotnych wprowadzić limit wieku. Trzeba jednak rozważyć, np. czy sprawność i stan zdrowia starszych osób pozwoli im na wykonanie przedmiotu zamówienia – wtóruje jej Artur Wawryło, prawnik z Centrum Obsługi Zamówień Publicznych.
Wątpliwości resortu
Choć Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej jest zainteresowane wspieraniem bezrobotnych po 50. roku życia, to dotychczas nie porozumiało się w tej kwestii z UZP. Dowodzą tego zalecenia Rady Programowej 50+, powołanej przez ministra pracy, która wypracowała rekomendacje działań na rzecz zwiększenia aktywności osób po 50. roku życia (zostały one uwzględnione w rządowym programie „Solidarność pokoleń” z grudnia 2013 r.). Rada postuluje w nich opracowanie przez resort pracy we współpracy z UZP przepisów, które umożliwiłyby stosowanie rozwiązań z zakresu zarządzania wiekiem jako dodatkowej klauzuli społecznej w zamówieniach publicznych. Wskazuje też na kolejne kroki, które muszą być podjęte.
– Pierwszym elementem prac powinno być zdefiniowanie działań podejmowanych przez pracodawców, które będą mogły być uznane za zarządzanie wiekiem. Następnie konieczne jest podjęcie działań upowszechniających ich stosowanie u pracodawców. Będzie to stanowić podstawę do analizy dotyczącej wprowadzenia tego typu rozwiązania do polskiego systemu prawa oraz uzyskania konsensusu w tym obszarze – przekonuje Anna Miedzińska z departamentu analiz ekonomicznych i prognoz MPiPS.
Resort pracy nie spieszy się też z podjęciem tego tematu. – Realizacja programu jest przewidziana do 2020 r., co oznacza, że nie ma konieczności rozpoczynania poszczególnych działań już w 2015 r. Mogą być one rozłożone w czasie – zaznacza Anna Miedzińska.
Niejasne przepisy
Eksperci uważają, że niezależnie od stanowiska UZP pewne działania prawne byłyby jednak celowe.
– Możliwość objęcia klauzulą społeczną węższej grupy osób bezrobotnych powinna zostać doprecyzowana w prawie zamówień publicznych. Dobrze byłoby wprowadzić wprost odesłanie do odpowiednich zapisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, określających osoby w szczególnie niekorzystnej sytuacji na rynku pracy. To zachęciłoby zamawiających do wpisywania w warunkach przetargów obowiązku zatrudniania osób 50+, tym bardziej że dziś często o to pytają – stwierdza Tomasz Schimanek.
Brakuje działań promocyjnych, które upowszechniłyby stosowanie klauzul społecznych
Wskazuje, że bez zmiany przepisów samorządy mogą się obawiać stosowania uszczegółowionych klauzul społecznych, żeby w przypadku kontroli, np. ze strony regionalnych izb obrachunkowych nie narażać się na ewentualne zastrzeżenia co do zgodności z prawem.
– Brak podstawy prawnej do formułowania takich warunków zamówienia może też stanowić podstawę do wnoszenia odwołań przez oferentów do Krajowej Izby Odwoławczej – zaznacza Tomasz Schimanek.
Dodaje, że do stosowania klauzul, które preferowałyby zatrudnienie bezrobotnych w wieku 50+, samorządy zniechęca również to, że nie mogą one dotyczyć osób z konkretnego obszaru czy regionu. Jednak według opinii UZP naruszałoby to zasadę konkurencyjności.
