Na obliczenie zasiłków wpływ ma przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek. W miesiącu, w którym ono nastąpiło, trzeba zastosować inny niż 13,71-proc. wskaźnik potrąconej na ubezpieczenia należności
Pracodawca ma obowiązek naliczać i odprowadzać składki na obowiązkowe ubezpieczenia swoich pracowników. Zatem musi bardzo dobrze znać przepisy regulujące podleganie ubezpieczeniom społecznym, zdrowotnym oraz naliczanie i odprowadzanie składek na inne fundusze. Pracodawca może być też zobligowany do naliczenia i wypłaty zasiłków z tytułu choroby i macierzyństwa. Wykonanie tych zadań może powierzyć wykwalifikowanemu pracownikowi bądź firmie zewnętrznej specjalizującej się w tego typu usługach. Jednak ciężar odpowiedzialności za nieprawidłowe naliczenie i odprowadzenie składek spoczywa na płatniku albo osobie działającej w jego imieniu. Nie dopełnienie obowiązków podlega karze grzywny nawet do 5000 zł.

Przychód w rozumieniu ustawy

Podstawa wymiaru składek to przychód w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.; dalej: ustawa o p.d.o.f.). Zatem wszystkie opodatkowane składniki wynagrodzenia powinny być przyjęte do jej obliczenia. Ustawodawca przewidział jednak wyjątki – niektóre składniki wynagrodzenia są wyłączone z podstawy wymiaru składek pomimo iż w myśl zapisów ustawy o p.d.o.f. są opodatkowane. Wyłączono m.in. wynagrodzenie i zasiłek chorobowy, nagrody jubileuszowe, odprawy i odszkodowania, i inne, których należy szukać w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Ograniczenie wysokości

Podstawa wymiaru składek jest ograniczona w każdym roku do kwoty równej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej (art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Oznacza to, że od przychodów w danym roku wykraczających poza tę wartość nie opłaca się składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansowane zarówno przez pracownika, jak i pracodawcę. W 2013 r. była to kwota 111 390 zł, natomiast w 2014 r. wynosi ona 112 380 zł. Ograniczenie dotyczy tylko dwóch składek – emerytalnej i rentowej, należy więc nadal naliczać i odprowadzać składkę na ubezpieczenie chorobowe, czyli 2,45 proc. podstawy, gdyż ograniczenie nie dotyczy tej składki.

Wyliczenie świadczeń

Podstawa wymiaru zasiłków to przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc choroby. Do podstawy wymiaru wynagrodzenia wchodzą co do zasady wszystkie składniki, które stanowią podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. Nie uwzględnia się jednak składników, jakie są wypłacane pracownikowi pomimo choroby, czy składników, które nie zależą od indywidualnego wkładu pracy. Do podstawy nie wchodzą składniki, które nie stanowią podstawy wymiaru składek, czyli n.p. świadczenia z ZFŚS, nagrody jubileuszowe, świadczenia urlopowe, większość odpraw i odszkodowań oraz inne, które zostały wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej.
Wszystkie składniki wchodzące do podstawy wymiaru należy pomniejszyć o składkę na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe finansowaną przez pracownika. Innymi słowy odjąć od kwoty brutto 13,71 proc. (czyli wymienione wyżej składki). Dopiero po pomniejszeniu będą stanowić podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego. Jednak jeśli pracownik przekroczył w danym miesiącu przyjmowanym do obliczania podstawy górny pułap wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, to dla niego należy obliczyć średni wskaźnik potrąconej za ten miesiąc składki na ubezpieczenia.

Średni wskaźnik potrąconej składki

W miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie rocznej podstawy wymiaru, należy dla potrzeb obliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego ustalić wartość procentową faktycznie potrąconych składek i tak ustaloną wartość odjąć od wynagrodzenia brutto przyjmowanego do obliczania zasiłku. [przykład] Przy obliczaniu należy się posłużyć następującym wzorem:
(Kwota potrąconej składki x 100)/przychód stanowiący podstawę wymiaru składek
W zasadzie jeśli pracownikowi przysługuje wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze i nie otrzymuje on żadnych innych składników, to obliczona kwota składek na podstawie wyliczonej według wzoru średniej wartości procentowej będzie taka sama jak faktyczna kwota potrąconych składek (jak w przykładzie: 12 000 zł x 3,87 proc. = 464,40 zł). Jednak ustalenie wartości procentowej faktycznie potrąconych składek jest istotne, jeśli są wypłacane różnorodne składniki, a część z nich choć oskładkowana, to nie stanowi podstawy wymiaru zasiłków. Należy wyłączyć je z obliczeń, a do pozostałych składników zastosować wyliczony średni procent składek w miesiącu przekroczenia.
Podstawa prawna
Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).
Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

Marta Nowakowicz-Jankowiak, ekspert ds. wynagrodzeń