Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie wypadkowe, wynika z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jednakże skutki nieopłacenia składek na te ubezpieczenia w kontekście prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego nie są dla wszystkich podlegających temu ubezpieczeniu jednakowe. Zaległości z tytułu składek najdotkliwiej odczują osoby prowadzące pozarolniczą działalność, osoby z nimi współpracujące oraz duchowni. Jest tak dlatego, że prowadzący działalność sam za siebie oraz osoby współpracujące opłaca składki. Płatnikami składek są też duchowni. Natomiast na przykład za pracowników czy też zleceniobiorców składki odprowadza odpowiednio pracodawca, zleceniodawca i z powodu ich nieopłacenia ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych nie przewiduje negatywnych konsekwencji w stosunku do pracownika czy też zleceniobiorcy.
SŁOWNICZEK
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
  • osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych;
  • twórcę i artystę;
  • osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;
■ wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.
Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności.
Za osobę duchowną uważa się duchownego oraz członków zakonów męskich i żeńskich Kościoła katolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszy, postulantów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25 roku życia.
Kogo dotyczy przedawnienie
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wyraźnie wskazuje, że prawo do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy nie przysługuje osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz członkom ich rodzin w razie występowania w dniu wypadku zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł do czasu spłaty całości zadłużenia. To samo dotyczy duchownych będących płatnikami składek na własne ubezpieczenia.
Przedawnienie dotyczy prawa do następujących świadczeń:
  • zasiłku chorobowego - który przysługuje ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy,
  • świadczenia rehabilitacyjnego - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
  • jednorazowego odszkodowania - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
  • pokrycia kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawowo.
Uregulowanie zadłużenia
Aby uzyskać prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego osoba prowadząca pozarolniczą działalność, mająca zaległości wobec ZUS, musi je uregulować w określonym czasie. Opłacenie zaległych składek w ciągu sześciu miesięcy przywraca prawo do skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przewiduje bowiem, że prawo do świadczeń przedawni się, jeżeli zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne nie zostanie uregulowane w ciągu miesięcy od dnia wypadku.
Warto wiedzieć, że jeżeli spłata całości zadłużenia nastąpi w ciągu sześciu miesięcy od dnia wypadku, ubezpieczonemu przysługuje świadczenie za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy z tego tytułu. Natomiast w przypadku uregulowania przez ubezpieczonego całości zadłużenia po upływie sześciu miesięcy od dnia wypadku, ubezpieczony nabywa prawo do świadczeń od dnia spłaty całości zadłużenia. Prawo do świadczeń za okres przed tą datą ulega przedawnieniu.
Należy bezwzględnie pamiętać o tym, że w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy stan zadłużenia ustala się na dzień wypadku. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy niezdolność do pracy rozpoczęła się w dniu wypadku, jak również gdy niezdolność do pracy wystąpiła w terminie późniejszym, ale ma związek z wypadkiem przy pracy (jest jego skutkiem).
Wypłata świadczeń
W razie uregulowania zadłużenia wobec ZUS przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą jej oraz osobom z nią współpracującymi oraz członkom ich rodzin ZUS wypłaca świadczenia w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do tych świadczeń. Przy czym wypłata ta nie może jednak nastąpić później niż w ciągu 60 dni od spłaty całości zadłużenia. W razie przekroczenia tych terminów uprawnionym przysługuje prawo do odsetek za opóźnienie.
PRZYKŁAD
ZALEGŁOŚCI SKŁADKOWE PRACODAWCY
Anna K. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w księgarni. Podczas układania książek na półkach spadła z drabiny i złamała nogę. Pracodawca Anny K. jest zadłużony w ZUS, ale dla Anny K. nie ma to znaczenia. Pracownik podlega bowiem obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu, a składki za niego opłaca pracodawca. W analizowanej sytuacji Anna K. otrzyma zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego z tytułu wypadku przy pracy.
PRZYKŁAD
WYPADEK PROWADZĄCEGO FIRMĘ
Jan N. prowadzi działalność gospodarczą - drukarnię. 4 maja 2007 r. miał wypadek w pracy, w wyniku którego stracił palec. Ubezpieczony był zadłużony wobec ZUS na kwotę przekraczającą 6,60 zł. Aby uzyskać świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego i jednorazowego odszkodowania z tytułu trwałego uszczerbku na zdrowiu, musi w ciągu sześciu miesięcy od daty wypadku uregulować zadłużenie wobec ZUS. Jeśli opłaci składki, ZUS wypłaci świadczenia nie później niż w ciągu 60 dni od spłaty całości zadłużenia.
AGNIESZKA ZIĘTARSKA-ŁASZCZ
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 6, art. 12, art. 16 ust. 4 pkt 1 i ust. 5a, art. 46 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz.74 z późn. zm.).
■ Art. 6 ust. 2, 3, 4 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).