Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Prowadziłem działalność gospodarczą, z czego powstały duże zaległości składkowe. ZUS wszczął więc egzekucję z mojego majątku. Obawiam się, że w końcu zlicytują mi mieszkanie, bo to jedyny majątek, jaki posiadam. Wpadłem na pomysł, że podaruję mieszkanie na czas egzekucji komuś spoza rodziny. Wiem, że w zwykłej egzekucji nie jest to możliwe, a czy będzie skuteczne w tym przypadku?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy sięgnąć do przepisów kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Ustawodawca przewidział szczególny mechanizm zabezpieczający wierzycieli w razie wyzbywania się majątku przez dłużnika. Mowa o art. 527 i następnych. I tak w par. 1 postanowiono, że gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Ponadto czynność prawna dłużnika jest uznawana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli w jej wyniku dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed jej dokonaniem. Jak zaś podano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 16 kwietnia 2018 r., sygn. akt V ACa 230/17, jeżeli w dacie dokonywania darowizny darczyńca wiedział o zobowiązaniu wynikającym z nakazu zapłaty, zaś wyzbywając się istotnego składnika majątkowego, doprowadził do znacznego zmniejszenia swego majątku, to taka czynność prawna dokonana została z pokrzywdzeniem wierzyciela.
W par. 4, gdzie postanowiono, że jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Na kanwie tej ostatniej regulacji, w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 13 września 2017 r., sygn. akt I ACa 329/17, m.in. zaakcentowano, że art. 527 par. 4 k.c. ułatwia sytuację procesową wierzyciela w przypadku, gdy wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych. Wierzyciel zostaje wówczas zwolniony z konieczności dowodzenia, że osoba trzecia wiedziała o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Okoliczność ta jest bowiem objęta domniemaniem prawnym. Wierzyciel musi udowodnić jedynie podstawę domniemania. Zatem musi wykazać, że w chwili dokonywania zaskarżonej czynności prawnej osoba trzecia posiadała status przedsiębiorcy i pozostawała w stałych stosunkach gospodarczych z dłużnikiem.
Z kolei z art. 529 k.c. wynika, że jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Z kolei w art. 531 par. 1 k.c. przewidziano specjalny tryb dochodzenia tego roszczenia przez wierzyciela. Jak bowiem wynika z tej regulacji, uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową.
Nie ma przy tym znaczenia, jakiego rodzaju jest to dług – może to być również zadłużenie wynikające ze składek, gdzie wierzycielem jest ZUS. Zatem wierzyciel (m.in. ZUS) może zainicjować postępowanie sądowe skierowane przeciwko osobie trzeciej, a w tym przypadku wobec znajomego przedsiębiorcy. Co przy tym istotne, gdy ZUS uzyska wyrok na podstawie tych przepisów, będzie upoważniony do zaspokojenia się z nieruchomości, która uprzednia stanowiła własność darczyńcy.
Nie ma więc wątpliwości, że ZUS występujący w charakterze wierzyciela przedsiębiorcy może podjąć czynności celem zaspokojenia się z nieruchomości, która została podarowana nawet osobie spoza grona rodziny. Warto też pamiętać, że z praktyki ZUS wynika raczej, że ZUS wpisuje hipotekę na nieruchomości dłużnika, nie zaś doprowadza do jej sprzedaży.
WAŻNE. Czynność prawna dłużnika jest uznawana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli w jej wyniku dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed jej dokonaniem.
Podstawa prawna
•art. 527, art. 529, art. 531 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)
