Pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikowi odpowiedniej infrastruktury (narządzi) do wykonywania pracy. To on jest bowiem organizatorem pracy i ponosi ryzyko prowadzonej działalności. Wszelkie wykorzystywane w procesach pracy urządzenia techniczne muszą zapewniać:
  • bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczać pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy;
  • uwzględniać zasady ergonomii.
Ponadto urządzenia muszą być dostosowane do charakteru wykonywanych obowiązków. W przypadku pracowników biurowych w skład stanowiska pracy powinno wejść:
  • wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiatura lub inne urządzenia wejściowe, jednostka centralna lub stacja dyskietek;
  • wyposażenie dodatkowe, w tym drukarka, skaner, mysz, trackball;
  • wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek.
Elementy te zostały określone w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 97). Istotną częścią szeroko rozumianego komputerowego stanowiska pracy jest monitor ekranowy. Zgodnie z prawną definicją monitorem ekranowym jest urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu.
Inna definicja
Mimo że praca w biurze pod względem zagrożeń wypadkowych nie może się równać np. z pracą na wysokości, to jednak wielogodzinne wpatrywanie się w ekran w pozycji siedzącej stanowi duże wyzwanie zarówno dla narządu wzroku, jak i układu mięśniowo-szkieletowego. Tym samym przepisy rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe nakazują nie tylko urządzić komputerowe stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii, lecz także stosować właściwe zasady organizacji pracy.
Rozporządzenie w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe posługuje się specyficzną definicją pracownika, która nie pokrywa się z definicją wynikającą z kodeksu pracy. Według kodeksu pracy za pracownika uważa osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Z kolei rozporządzenie definiuje pracownika jako osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Należy więc przyjąć, że osoba zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy użytkująca monitor ekranowy poniżej czterech godzin według przywołanej wyżej definicji pracownikiem nie jest i tym samym nie ma bezpośredniego roszczenia w sprawie stosowania przepisów ochronnych wynikających z rozporządzenia.
Decyduje lekarz
Szczególnie w trakcie pandemii, gdy praca zdalna stała się powszechna, aktualne stało się pytanie, czy w stosunku do użytkowników laptopów pracodawca powinien wypełniać wskazane wcześniej obowiązki, przyjmując, że są one używane ponad połowę dobowego wymiaru czasu pracy. W ich przypadku klawiatura, monitor, jak również ekran stanowią zintegrowaną całość, która uniemożliwia przyjęcie idealnej pozycji ciała, co wyklucza w pełni ergonomiczną wielogodzinną pracę. W pierwszej kolejności trzeba rozstrzygnąć, czy ekran komputera przenośnego jest monitorem ekranowym ‒ i tym samym, czy pracownika wykonującego przed komputerem przenośnym pracę można uznać za pracownika wykonującego pracę przed monitorem ekranowym z wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami.
Opóźniona praca zdalna i badanie trzeźwości pracowników
Opóźniona praca zdalna i badanie trzeźwości pracowników

Zobacz również
Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Formalnie kierując się definicją monitora ekranowego, którym jest urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu, można by uznać, że ekran komputera przenośnego monitorem ekranowym jest. Z innej jednak strony wydaje się, że intencją twórców rozporządzenia, uwzględniając czas jego powstania, było ograniczenie definicji monitora do urządzeń, które służą wyłącznie do wyświetlania informacji wysyłanych przez komputer i wprowadzanych do komputera, a nie urządzeń zintegrowanych w jedną całość, którymi bez wątpienia są komputery przenośne. Należy pamiętać, że monitor ekranowy to nie tylko urządzenie do wyświetlania informacji niezależnie od metody uzyskiwania obrazu, lecz także urządzenie, które powinno dawać możliwości regulacji i konfiguracji zgodnie z indywidualnymi potrzebami pracownika, np. dostosowanie go do wzrostu.
Niezależnie od tych wątpliwości należy przyjąć, że w sytuacji gdy pracownik zamiast komputera stacjonarnego został wyposażony w laptop, nawet bez podłączenia do zewnętrznego monitora, powinien mieć zagwarantowane takie same przywileje w zakresie organizacji pracy, co pracownicy wykonujący pracę przy komputerach stacjonarnych, gdzie monitory stanowią oddzielne urządzenia od komputerów, pozwalając tym samym na pełną regulację, nie tylko w zakresie parametrów obrazu, ale i fizycznego ustawienia na odpowiedniej wysokości. Dotyczy to również prawa do okularów korygujących wzrok, o ile zalecenie w tym zakresie wyda lekarz w ramach badań profilaktycznych.
Praca przed monitorem
Ekran komputera przenośnego z powodu zintegrowania z komputerem nie daje możliwości identycznego komfortu pracy jak w przypadku typowych, zewnętrznych monitorów ekranowych. Nie powinno to jednak być podstawą do nieuznawania osób wykonujących pracę przy laptopach za pracowników wykonujący pracę przed monitorami ekranowymi i pozbawiania ich uprawnień wynikających z przepisów rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.
W opisywanej sytuacji pracodawca miał oczywiście prawo wymienić komputery stacjonarne na komputery przenośne. W żadnym razie nie powinno się to jednak odbywać kosztem pozbawienia pracowników ich przywilejów w zakresie bhp.