Dla osób urodzonych po 1948 roku bardzo istotna jest treść art. 184 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje wcześniejsza emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (określonego na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej), wykonujących działalność twórczą lub artystyczną (art. 33), wykonujących przez określony czas pracę górniczą (art. 39), kolejarzy (art. 40). Emerytura ta przysługuje, jeżeli wymienieni 1 stycznia 1999 r. (w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej) osiągnęli:
  • okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gwarantujący prawo do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
  • okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Emerytura na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej będzie przysługiwała pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.
Dla kogo emerytura z art. 184
Powyższa regulacja umożliwi uzyskanie emerytury, m.in. mężczyznom w wieku 60 lat urodzonym w latach 1949, 1950, 1951, 1952, 1953 czy też później, którzy legitymują się na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej 15-letnim (w niektórych przypadkach 10-letnim) okresem pracy w szczególnych warunkach zaliczanej do wykazu A czy też wykazu B, 15-letnim okresem działalności twórczej, co najmniej 5-letnim okresem pracy górniczej albo co najmniej 15-letnim okresem zatrudnienia na kolei. Wymienieni nie nabędą prawa do emerytury na warunkach określonych dla urodzonych po 1948 roku (określonych w art. 46 i 50 ustawy emerytalnej), z uwagi na to, iż nie osiągną wieku emerytalnego 60 lat do dnia 31 grudnia 2008 r.
Wiek emerytalny z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest zróżnicowany w zależności od rodzaju pracy, jej stopnia uciążliwości. Zróżnicowany jest także wiek emerytalny dla ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej. Dla przyznania emerytury na podstawie art. 184 ustawy nie wymaga się ukończenia wieku emerytalnego (niższego) w czasie wykonywania pracy w szczególnych warunkach czy tez w szczególnym charakterze.
PRZYKŁAD
EMERYTURA KOLEJOWA DLA URODZONEGO W 1952 ROKU
Adam P. urodzony w 1952 roku w dniu 1 stycznia 1999 r. posiadał 28-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 17 lat zatrudnienia na kolei. Nie jest członkiem OFE. Adam P. od 2 lat prowadzi pozarolniczą działalność i nie ma zamiaru podejmować zatrudnienia w żadnej innej formie. Wiek 60 lat uprawniający do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia na kolei ukończy w 2012 r. W dniu ukończenia 60 lat Adam P. spełni warunki do przyznania emerytury kolejowej na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej.
Wymagany staż
Należy podkreślić, że 25-letni okres składkowy i nieskładkowy - w przypadku mężczyzn i 20-letni taki okres - w przypadku kobiet ustala się na dzień 1 stycznia 1999 r. Okresy składkowe i nieskładkowe przypadające po 31 grudnia 1998 r. mogą mieć wpływ na wysokość emerytury, ale nie na ustalenie prawa do niej.
Przy ustalaniu wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego na 1 stycznia 1999 r. uwzględnia się także okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w tym gospodarstwie.
Przepis art. 184 ustawy emerytalnej nie przewiduje możliwości ustalania stażu emerytalnego na dzień 1 stycznia 1999 r. z zastosowaniem zasady dotyczącej liczenia niektórych okresów pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym oraz dotyczącej korzystniejszego liczenia niektórych okresów zatrudnienia na kolei. Zasady te można stosować przy ustalaniu prawa do górniczej albo kolejowej emerytury.
Nieprzystąpienie do OFE
Z możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę mogą skorzystać ci ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którzy nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego. W obecnym stanie prawnym nie wskazano w art. 184 ustawy emerytalnej na możliwość zgłoszenia wniosku o przekazanie składek zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na konto budżetu państwa. Zatem osoba, która przystąpiła do OFE, nie ma możliwości wycofania składek zgromadzonych w OFE i przekazania ich na dochody budżetu państwa, tak jak w przypadku emerytur wcześniejszych przyznawanych na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej.
Decyzja o wyborze OFE stanowi nieodwołalne oświadczenie woli o wyborze ubezpieczenia emerytalnego i ma w zasadzie charakter ostateczny, formalnie uniemożliwiając powrót do I filaru (ZUS-u). Niektórzy ubezpieczeni nieświadomi utraty prawa ze względu na nieprawdziwe lub niekompletne informacje uzyskane od prowadzących akwizycję na rzecz OFE przystąpili do funduszu. Osoby, którym decyzja ta nie pozwala na skorzystanie z prawa do wcześniejszej emerytury, mogą spróbować na podstawie przepisów kodeksu cywilnego doprowadzić do unieważnienia umowy podpisanej z towarzystwem ubezpieczeniowym powołując się na tzw. wady oświadczenia woli. Złożenie przez ubezpieczonego oświadczenia woli pod wpływem błędu, w sytuacji gdy nie zdaje on sobie sprawy z utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, uprawnia go do uchylenia się od jego skutków poprzez złożenie funduszowi na piśmie stosownego oświadczenia. Towarzystwa ubezpieczeniowe stosują różne tryby i rygor unieważniania umów. Nierzadko spory kończą się w sądzie. Warunek nieprzystąpienia do OFE bada się na dzień zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury.
PRZYKŁAD
EMERYTURA DLA 55-LETNIEJ KOBIETY
Anna T. urodzona 18 maja 1954 r. na dzień 1 stycznia 1999 r. ma 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, uzupełnionych 5-letnim okresem pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Spełnia zatem na 1 stycznia 1999 r. wymagany warunek posiadania stażu ogólnego. Na dzień 1 stycznia 1999 r. posiada również 15 lat pracy w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku wymienionym w wykazie A załącznika do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wymagany wiek emerytalny dla pracownicy wykonującej prace wymienione w wykazie A, to ukończenie 55 lat życia. Jeżeli zainteresowana nie jest członkiem OFE to w dniu ukończenia 55 lat życia (tj. 18 maja 2009 r.) spełni warunki do uzyskania emerytury wcześniejszej. Należy podkreślić, że jeżeli zainteresowana w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę będzie pozostawała w ubezpieczeniu pracowniczym, do przyznania emerytury będzie musiała rozwiązać stosunek pracy.
KONIECZNE ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY
Prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej przysługuje pod warunkiem rozwiązania stosunku pracy. Rozwiązywać nie trzeba umów cywilnoprawnych.
MARIUSZ WOLSKI
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
■ Rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).