Warunki uzyskania praw do zasiłku macierzyńskiego określa ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przysługuje on ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
  • przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do dziesiątego roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
  • przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do dziesiątego roku życia.
Trzeba podkreślić, iż możliwości skorzystania z zasiłku macierzyńskiego nie mają rodziny zastępcze zawodowe niespokrewnione z dzieckiem.
Dokumentowanie uprawnień
Aby otrzymać zasiłek macierzyński konieczne jest udokumentowanie uprawnień. Wypłata zasiłku macierzyńskiego w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie uzależniona jest od przedstawienia zaświadczenia o wystąpieniu do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka albo przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, zawierającego informację o dacie urodzenia dziecka. Jeżeli zasiłek jest wypłacany przez ZUS, do jego wypłaty niezbędne jest zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
PRZYKŁAD
MINIMALNY OKRES URLOPU I ZASIŁKU
Pracownica przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem dziewczynkę w wieku sześciu lat i dziesięciu miesięcy. Będzie jej przysługiwał zasiłek macierzyński przez okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego - przez osiem tygodni, mimo że w tym czasie dziewczynka ukończy siedem lat.
Okres urlopu i zasiłku
Czas, przez jaki pracownicy będzie przysługiwał urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego i zasiłek macierzyński, określa kodeks pracy. Przysługuje jej 18 tygodni (126 dni) urlopu (co stanowi również okres pobierania zasiłku macierzyńskiego) w razie przyjęcia dziecka na wychowanie, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko siódmego roku życia, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie dziesiątego roku życia, przy czym okres urlopu nie może być krótszy niż osiem tygodni (56 dni).
Z powyższego wynika, że w razie przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do ukończenia siedmiu albo dziesięciu lat, pracownica ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego w wymiarze nie krótszym niż osiem tygodni (56 dni), nawet jeśli w tym czasie dziecko ukończy siedem albo dziesięć lat.
Warto zaznaczyć, że pracownicy, która wychowuje dziecko przysposobione lub przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej pełniącej zadania pogotowia rodzinnego, gdy urodzi pierwsze dziecko, przysługuje prawo do 20 tygodni (140 dni) urlopu i zasiłku macierzyńskiego. Uprawnienie tej pracownicy do urlopu i zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni jest analogiczne jak w sytuacji urodzenia drugiego i kolejnego dziecka.
Nie tylko dla pracownicy
Wyjaśnić trzeba, że prawo do zasiłku macierzyńskiego oraz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługiwać może także ubezpieczonemu pracownikowi w sytuacjach wymienionych na wstępie. Prawo do urlopu i świadczenia może on również nabyć w razie śmierci ubezpieczonej w czasie korzystania przez nią z urlopu oraz w przypadku skrócenia okresu urlopu na jej wniosek po wykorzystaniu przez nią co najmniej 14 tygodni tego urlopu.
Należy podkreślić, że zasiłek macierzyński przysługuje nie tylko pracownikom, ale również członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, objętym ubezpieczeniem chorobowym oraz osobom wykonującym pracę nakładczą, pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osobom z nimi współpracującym, prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym, wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
Natomiast urlop macierzyński przysługuje wyłącznie pracownikom, bowiem tylko pracownicy podlegają przepisom kodeksu pracy, a na podstawie właśnie tego kodeksu udzielany jest urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego.
PRZYKŁAD
URLOP I ZASIŁEK MACIERZYŃSKI
Pracownica przyjęła na wychowanie trzyletnie dziecko i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie. Z uwagi na to będzie jej przysługiwał na podstawie art. 183 kodeksu pracy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 18 tygodni oraz przez ten okres zasiłek macierzyński, co wynika z art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
PRZYKŁAD
BRAK PRAWA DO ŚWIADCZEŃ
Pracownica przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem pięciomiesięczne dziecko. Mimo przyjęcia na wychowanie tak małego dziecka nie otrzyma ona ani urlopu, ani zasiłku macierzyńskiego. Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz kodeks pracy wykluczają bowiem nabycie prawa do zasiłku i urlopu, gdy dziecko zostaje przyjęte przez rodzinę zastępczą zawodową niespokrewnioną z dzieckiem.
AGNIESZKA ZIĘTARSKA-ŁASZCZ
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 29 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).
■ Par. 16 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. nr 65, poz. 742 z późn. zm.).
■ Art. 180 par. 1 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).