Uzyskanie emerytury na ogólnych zasadach przez osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. uzależnione jest od spełnienia dwóch warunków. Pierwszym z nich jest ukończenie powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego w wymiarze 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. Drugim natomiast jest udowodnienie przynajmniej 20-letniego (w przypadku kobiet) lub 25-letniego (w przypadku mężczyzn) okresu składkowego i nieskładkowego. Osoby urodzone przed 1949 rokiem mogą też otrzymać emeryturę po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego jeśli mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.
Ustalanie stażu emerytalnego
Przy ustalaniu, czy został spełniony drugi z wymienionych wymogów, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnia przede wszystkim okresy składkowe i nieskładkowe wymienione w art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Okresy nieskładkowe są przy tym zaliczane w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Jeśli zatem występujący z wnioskiem udowodnił np. 21 lat, 3 miesiące oraz 6 dni okresów składkowych oraz 9 lat okresów nieskładkowych to przy ustalaniu prawa do emerytury ZUS uwzględni mu, oprócz okresów składkowych, 1/3 okresów nieskładkowych z uwzględnieniem co do dnia, a więc 7 lat, 1 miesiąc i 2 dni.
ZUS zalicza również do wymaganego stażu ubezpieczeniowego tzw. okresy rolne (tj. wymienione w ustawie o emeryturach i rentach z FUS okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego, pracy w tym gospodarstwie oraz okresy ubezpieczenia społecznego rolników). Okresy te są uwzględniane jednak tylko wtedy, gdy suma okresów składkowych i nieskładkowych jest zbyt niska, aby ZUS mógł przyznać emeryturę i tylko w zakresie niezbędnym do ustalenia uprawnień. W odróżnieniu natomiast od okresów nieskładkowych ustawodawca nie przewidział ograniczenia w ich uwzględnieniu w stosunku do okresów składkowych. Okresy rolne wlicza się do uprawnień emerytalnych tylko wówczas, gdy nie zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Uwzględnianie okresów pobierania renty
Od 1 lipca 2004 r. ZUS może zaliczać do wymaganego stażu emerytalnego również okresy pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeśli okresy składkowe, nieskładkowe oraz rolne są krótsze od łącznego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Taka możliwość została przewidziana dla osób, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny (60 lat - kobieta, 65 - lat mężczyzna) oraz utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z powodu odzyskania zdolności do pracy. Odzyskanie zdolności do pracy ma miejsce zarówno wtedy, gdy lekarz orzecznik lub komisja lekarska ZUS orzekły zdolność do pracy, jak również wówczas, gdy pobierana była renta okresowa, a po upływie okresu, na jaki została przyznana, świadczeniobiorca nie zgłosił wniosku o przedłużenie uprawnień do tego świadczenia.
Wprowadzenie takiego rozwiązania skutkuje tym, że przy ustalaniu stażu emerytalnego ZUS najpierw uwzględnia okresy składkowe, następnie okresy nieskładkowe (z ograniczeniem do 1/3 składkowych), później okresy rolne (w zakresie niezbędnym do spełnienia warunku wymaganego stażu), a dopiero na końcu (jeśli wymienione okresy są nadal niewystarczające) okresy pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy. Warto nadmienić, że ZUS nie zalicza okresów pobierania renty, jeżeli zbiegają się one w czasie z innymi okresami uwzględnionymi przy ustalaniu prawa do emerytury.
Tylko renta z FUS
Zaliczenie okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy do stażu emerytalnego wymaganego do przyznania emerytury możliwe jest tylko wtedy, gdy renta była wypłacana z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Takim świadczeniem jest zarówno renta z tytułu niezdolności do pracy przyznana na podstawie obecnie obowiązującej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jak również w oparciu o przepisy obowiązujące przed jej wejściem w życie - przed 1 stycznia 1999 r.
Inną rentą, której pobieranie uprawnia do zaliczenia tego okresu do stażu emerytalnego, jest renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową przysługująca na podstawie ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn.zm.).
ZUS nie zalicza natomiast do stażu emerytalnego okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej na podstawie:
  • ustawy z 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków przy pracy powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. nr 199, poz. 1674 z późn.zm.),
  • ustawy z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych, wojskowych oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 9, poz. 87 z późn. zm.),
  • ustawy z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 42, poz. 371 z późn. zm.),
  • ustawa z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 8, poz. 67 z późn. zm.),
  • ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 8, poz. 66 z późn. zm.),
  • ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 7, poz. 25 z późn. zm.).
PRZYKŁAD
POKRYWANIE SIĘ OKRESÓW ZATRUDNIENIA I POBIERANIA RENTY
Anna P. udowodniła 17 lat składkowych przypadających na okres od 1 stycznia 1985 r. do 31 grudnia 1995 r. oraz na okres od 1 stycznia 2001r. do 31 grudnia 2006r. Przez trzy ostatnie lata zatrudnienia pobierała jednocześnie okresową rentę z tytułu niezdolności do pracy. Prawo do tego świadczenia utraciła z końcem marca 2007r., gdyż wtedy upłynął termin ważności orzeczenia lekarza orzecznika ZUS i nie ubiegała się o przyznanie renty na dalszy okres. W kwietniu 2007r. ukończyła powszechny wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 60 lat, a następnie wystąpiła o ustalenie prawa do emerytury z art. 27 ustawy emerytalnej. ZUS uznał, że nie udowodniła wymaganego 20-letniego stażu emerytalnego. Ustalając ten staż, ZUS zaliczył bowiem oprócz 17 lat składkowych jedynie 3 miesiące pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy (od 1 stycznia 2007r. do 31 marca 2007r.). Nie było możliwe zaliczenie okresu pobierania renty od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2006 r., gdyż pokrywał się on czasowo z okresem zatrudnienia.
PRZYKŁAD
UZUPEŁNIENIE STAŻU EMERYTALNEGO
Andrzej P. udowodnił 15 lat składkowych, 7 lat nieskładkowych oraz 2 lata opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Przez ostatnie 7 lat pobierał okresową rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do której uprawnienia utracił z końcem sierpnia 2007 r. Powodem ustania prawa do świadczenia było orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o zdolności do pracy. Na początku października 2007 r. Andrzej P. osiągnął powszechny wiek emerytalny dla mężczyzn wynoszący 65 lat, a następnie złożył wniosek o emeryturę. Przy ustalaniu prawa do tego świadczenia, ZUS zaliczy mu do wymaganego 25-letniego stażu emerytalnego:
  • 15 lat składkowych,
  • 5 lat nieskładkowych (1/3 x15),
  • 2 lata opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników,
  • 3 lata pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy (w zakresie niezbędnym do uzupełnienia 25 lat).
MAREK OPOLSKI
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).