Zmarł prof. Andrzej Stelmachowski - doradca Solidarności, uczestnik obrad Okrągłego Stołu, marszałek Senatu I kadencji, minister edukacji. Przez blisko 20 ostatnich lat był zaangażowany w działalność na rzecz Polonii.

Andrzej Stelmachowski urodził się 28 stycznia 1925 roku w Poznaniu. W okresie okupacji był żołnierzem Armii Krajowej. Studia prawnicze rozpoczął w czasie wojny na Uniwersytecie Warszawskim, ukończył w 1947 roku na Uniwersytecie Adama Mickiewicza; w tej uczelni uzyskał stopień doktora.

Od 1962 roku był profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego, a od 1969 roku - profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizował się w prawie cywilnym i prawie rolnym. Był autorem ponad 160 publikacji książkowych, rozpraw i artykułów.

Doktor honoris causa paryskiej Sorbony, Uniwersytetu w Ferrarze, Uniwersytetu w Białymstoku oraz Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W 1980 roku był doradcą Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. W latach 1980-1981 był negocjatorem "Solidarność" Rolników Indywidualnych. W okresie stanu wojennego pełnił funkcję doradcy Tymczasowej Komisji Krajowej NZZ "Solidarność".

"Druga izba jest potrzebna jako swoisty stabilizator w procesie stanowienia praw"

W latach 1982-1985 przewodniczył Komitetowi Organizacyjnemu Kościelnej Fundacji na rzecz Rolnictwa. W latach 1987-1990 był również prezesem warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. Był uczestnikiem obrad plenarnych "Okrągłego Stołu"; współprzewodniczącym podzespołu ds. rolnictwa (II - IV 1989). Był członkiem Obywatelskiego Komitetu przy Lechu Wałęsie.

W wyborach w 1989 roku uzyskał mandat senatora, a następnie został marszałkiem Senatu. "Druga izba - mówił wówczas w wywiadzie dla PAP - jest potrzebna jako swoisty stabilizator w procesie stanowienia praw". "Ustrój demokratyczny, który daje parlamentowi stosunkowo duży zakres władzy, wymaga bezpieczników. Takim właśnie bezpiecznikiem jest Senat" - powiedział.

Wkrótce po wyborze Lecha Wałęsy na prezydenta w 1990 roku, Stelmachowski wyjechał do Londynu, by omówić warunki powrotu insygniów władzy do Warszawy. Zostały one przekazane przez prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego w grudniu 1990 roku na Zamku Królewskim w Warszawie. Oznaczało to zrzeczenie się przez Kaczorowskiego urzędu prezydenta.

Jako minister podpisał rozporządzenie dotyczące nauki religii w szkole

W czasie, gdy w latach 1991-1992 Stelmachowski był ministrem edukacji narodowej w rządzie Jana Olszewskiego, musiał radzić sobie ze strajkiem nauczycieli. Sam później żartował z sytuacji, gdy groził nauczycielom laską.

Jako minister podpisał też w porozumieniu z przedstawicielami 13 Kościołów i związków wyznaniowych rozporządzenie dotyczące nauki religii w szkole. Od roku szkolnego 1992/1993 miała się ona odbywać w wymiarze dwóch godzin tygodniowo, liczbę godzin etyki miał ustalać dyrektor szkoły. Jako ekspert Kościoła był w zespole, który stwierdził że nie ma przeszkód do ratyfikacji konkordatu między RP a Stolicą Apostolską.

Od lutego 2007 roku prof. Stelmachowski pełnił funkcję doradcy prezydenta RP

Od roku 1990 do 2008 roku był prezesem stowarzyszenia "Wspólnota Polska", zajmującego się sprawami Polonii. Celem organizacji, której był założycielem, było umacnianie więzi z Polską i Polakami za granicą.

Później pełnił funkcję honorowego prezesa Wspólnoty. Był jednym z inicjatorów budowy domów polskich na Ukrainie oraz utworzenia uniwersytetu polskiego w Wilnie. Wspólnota przedkładała Senatowi zgłaszane przez Polaków za granicą, gównie ze wschodu, projekty remontów polskich szkół, zabytkowych kościołów, a także projektów wymiany młodzieży.

Od lutego 2007 roku prof. Stelmachowski pełnił też funkcję doradcy prezydenta RP. Zmarł 6 kwietnia 2009 roku w Warszawie.