Prawo pracy nie zabrania zatrudniania tego samego pracownika na podstawie różnych umów czy kontraktów. Z tym że pracodawca a nawet zleceniodawca muszą pamiętać, że ostatecznie o tym, jaka umowa została zawarta, świadczy nie jej nazwa, ale treść i charakterystyka. Z etatu wszystkie składki są obowiązkowe. Zarówno na ubezpieczenie społeczne (emerytalna, rentowa, wypadkowa i chorobowa), jak i zdrowotna.
Jedno zlecenie
Jeśli umowa zlecenie (ale też agencyjna albo inna umowa o świadczenie usług) jest jedynym tytułem do ubezpieczeń społecznych – osoby pracujące na jej podstawie obowiązkowo są objęte ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz wypadkowym. Ubezpieczenie chorobowe jest natomiast dobrowolne i zależy od woli zleceniobiorcy.
Kilka zleceń
Jeżeli wykonawca ma kilka zleceń, ale żadne z nich nie przekracza 1850 zł, czyli kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r., zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych podlega on ze wszystkich tych umów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub współpracy przy jej wykonywaniu albo z innych umów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia. Ustalanie łącznej podstawy wymiaru składek w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych należy dokonywać dla każdego miesiąca odrębnie, biorąc także pod uwagę kolejność powstawania umów. Ubezpieczony ma prawo zmienić tytuł obowiązkowych ubezpieczeń, jednak wybór ten nie może naruszać wskazanych zasad. Może także dobrowolnie zostać objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z pozostałych, wszystkich lub wybranych umów.
Zlecenie od pracodawcy
Umowa zlecenie z własnym pracodawcą może być podpisana pod warunkiem, że dotyczy innych czynności niż te wskazane w umowie o pracę. Jest ona traktowana jako kontynuacja zatrudnienia pracowniczego (trzeba płacić składki).
Zlecenie od innej firmy
Natomiast obowiązek opłacania składek od zlecenia osoby zatrudnionej na etacie i mającej zlecenie w innej firmie niż etat zależy od wysokości wynagrodzenia na etacie. Jeśli stanowi ono co najmniej minimalne wynagrodzenie (1850 zł), jest się zwolnionym ze składek od zlecenia (można dobrowolnie płacić na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz wypadkowe). Gdybyśmy jednak na etacie, w przeliczeniu na pełny miesiąc, zarabiali mniej niż minimalne wynagrodzenie (np. pracując na pół etatu) – dopiero łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z umowy o pracę oraz umowy/umów zlecenia, która osiągnie minimalne wynagrodzenie skutkuje, iż od kolejnych umów nie będzie obowiązkowych składek.
Zlecenie na rzecz szefa
Jeśli pracownik mający etat wykonuje pracę w ramach zlecenia zawartego z inną firmą, ale na rzecz pracodawcy, to właśnie pracodawca opłaca składki za tę osobę, tak jak za osobę wykonującą pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z nim. Przychód uzyskany z umowy zlecenia łączony jest z przychodem ze stosunku pracy i od tego łącznie płaci się składki. Zasady tej nie stosuje się do osób przebywających na urlopie macierzyńskim, wychowawczym lub bezpłatnym – od nich składki płaci się na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców.
Dzieło
Osoba, która wykonuje pracę wyłącznie na umowę o dzieło, nie podlega żadnym ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnemu. Gdyby jednak umowa o dzieło została zawarta z własnym pracodawcą lub była wykonywana na jego rzecz, wtedy jest traktowana jak umowa o pracę. Oznacza to, że wszystkie zarobki sumuje się i od łącznej kwoty płaci składki: emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne.
Ważne
Składkę na ubezpieczenie zdrowotne w zasadzie płacimy od każdego zarobku (wyjątkiem jest umowa o dzieło). Jeżeli np. pracownik dodatkowo wykonuje umowę-zlecenie, obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i zlecenia. Bez znaczenia pozostaje fakt zawarcia umowy-zlecenia z własnym pracodawcą czy też z inną firmą. A jeśli ma się kilka zleceń – od każdego trzeba zapłacić składkę na ubezpieczenie zdrowotne
Składki (obowiązkowe) z etatu, zlecenia oraz umowy o dzieło
Rodzaj zatrudnienia Uwagi Emerytalne Rentowe Chorobowe Wypadkowe Zdrowotne
Etat + + + + +
Etat + zlecenie* sumuje się + + + + +
Etat + dzieło* sumuje się + + + + +
Etat + zlecenie* + dzieło* sumuje się + + + + +
Zlecenie jako jedyny tytuł + + dobrowolne + +
Dzieło jako jedyny tytuł - - - - -
Zlecenie + dzieło tylko od zlecenia + + dobrowolne + +
* u swojego pracodawcy
Podstawa prawna
Art. 6–9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963). Art. 734–775 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 2016 r. poz. 380).
OPINIA EKSPERTA
ikona lupy />
Radosław Milczarski biuro prasowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych / Dziennik Gazeta Prawna
W przypadku wykonywania na rzecz własnego pracodawcy (podmiotu, z którym wiąże pracownika umowa o pracę) dodatkowo umowy zlecenia nie następuje zbieg tytułów ubezpieczeń. Osoba pracująca na podstawie tych umów posiada wciąż jeden i ten samym tytuł – pracownik. Oznacza to, że przychód stanowiący podstawę wymiaru składek uzyskiwany ze zlecenia powinien być doliczony do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe ze stosunku pracy, a także tych na ubezpieczenie zdrowotne (po pomniejszeniu podstawy na te ubezpieczenie o wysokość składek finansowanych przez ubezpieczonego). Ubezpieczenie chorobowe od zlecenia jest dla pracownika obowiązkowe.
Gdy osoba pracuje na rzecz swojego pracodawcy na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia i umowy o dzieło – od wszystkich przychodów powinny być rozliczone składki na ubezpieczenia jak za pracownika. Zupełnie inaczej jest, jeżeli na rzecz jednego płatnika wykonujemy tylko umowę zlecenia i umowę o dzieło. W takiej sytuacji składki powinny być opłacone wyłącznie od umowy zlecenia.
Zdarza się, że ktoś, kto pracuje na rzecz jednego podmiotu na podstawie umowy zlecenia (bądź też umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu), zawiera umowę nazwaną umową o dzieło wyłącznie dla pozoru. Robi to w celu ominięcia przepisów, by podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z jednego tytułu – jako zleceniobiorca. Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w tej sytuacji powinny być jednak rozliczone od łącznego przychodu uzyskanego przez zleceniobiorcę.