ZUS ma prawo żądać zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego maksymalnie za 3 lata wstecz, licząc od daty ostatniej wypłaty świadczenia. Decyzję odmawiającą prawa do zasiłku, a w konsekwencji także zobowiązującą do zwrotu tego świadczenia organ rentowy może wydać w dowolnym czasie, nawet po wielu latach. Prawo to nie ulega przedawnieniu. Istotny jest jedynie fakt, aby od daty ostatniej wypłaty (ostatniego dnia zasiłku) do pierwszego dnia, za który został on wypłacony, nie upłynął termin określony ustawą. Ma to istotne znaczenie dla świadczeniobiorców, ponieważ prawomocna decyzja ZUS, zobowiązująca do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego, jest podstawą do egzekucji należności nią określonych.
Uregulowania dotyczące okresu wstecznego, za jaki ZUS może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, są nieprecyzyjne. Zgodnie z art. 84 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba je pobierająca zawiadomiła organ wypłacający o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to były one nadal wypłacane. W pozostałych przypadkach natomiast za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.
Z dosłownego brzmienia przepisów nie wynika sposób obliczania terminu, w jakim organ rentowy ma prawo domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Kwestię tą precyzuje uchwała SN z 16 maja 2012 r., sygn. akt III UZP 1/12, OSNP 2012/23-24/290. Zgodnie z nią trzyletni okres, za który organ rentowy może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń na podstawie art. 138 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440), obejmuje okres do ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego świadczenia. Stanowisko SN wyrażone w tej uchwale znajduje zastosowanie nie tylko do świadczeń emerytalno-rentowych, lecz także do całego katalogu świadczeń z ubezpieczeń społecznych, w tym także do zasiłku chorobowego.

PRZYKŁAD

Wraz z odsetkami

Jan Kowalski wykorzystywał zwolnienie lekarskie wydane na okres od 13 stycznia 2006 r. do 12 marca 2006 r. niezgodnie z jego celem. Nie poinformował przy tym organu rentowego o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia. Pomiędzy 13 stycznia 2006 r. a 12 marca 2006 r. nie upłynęły 3 lata. W takiej sytuacji ZUS może wydać decyzję odmawiającą prawa do zasiłku chorobowego za ten okres i jednocześnie zobowiązać do jego zwrotu jako świadczenia pobranego nienależnie i to wraz z odsetkami.

Podstawa prawna

Art. 1, art. 6, art. 15, art. 16, art. 17 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.).

Art. 14 ust. 2 pkt 2, art. 84 ust. 1–3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.).

Art. 58, art. 83 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Mikołaj Kokosiński, ekspert z zakresu ubezpieczeń społecznych