Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Żądanie odsetek od ZUS zdarza się w zasadzie w dwóch przypadkach, gdy zakład:
- odmówił prawa do świadczenia, po czym sąd decyzję zmienił i świadczenie przyznał,
- wydał, co prawda, decyzję pozytywną, ale po przekroczeniu terminów na jej wydanie i wypłatę świadczenia.
Co ważne, o odsetki ubezpieczony musi wystąpić oddzielnie. Jeśli ZUS uzna wniosek za niezasadny, to wyda oddzielną decyzję w tej sprawie. Może pojawić się wówczas pytanie o termin, w jakim trzeba wystąpić o odsetki, aby nie uległy przedawnieniu.
Składki po pięciu latach
Wypłacanie odsetek przez ZUS obwarowane jest kilkoma zasadami wynikającymi z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy systemowej, jeżeli ZUS w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych nie ustalił prawa do świadczenia lub go nie wypłacił, to jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności. Co ważne, do tych odsetek nie stosuje się przepisów o finansach publicznych, a to oznacza, że konieczność ich wypłaty nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
WAŻNEPięcioletni okres przedawnienia wynikający z ustawy systemowej dotyczy jedynie składek, nie ma zastosowania do odsetek.
Z ustawy systemowej nie wynika, czy odsetki podlegają przedawnieniu. Ustawa ta określa za to przedawnienie w innych przypadkach. Zgodnie z art. 24 ust. 5d ustawy systemowej przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana. Należy jednak zauważyć, że regulacja ta dotyczy relacji na płaszczyźnie ZUS – zobowiązany, gdy to ZUS jest wierzycielem. Nie określa jednak relacji odwrotnej, tj. osoba uprawniona – ZUS, gdy to ZUS jest dłużnikiem. Nawet jednak gdyby należności uprawnionego wobec ZUS podlegały przedawnieniu, to nie wiadomo, jakie okresy przedawnienia stosować. Nie ma podstaw prawnych, aby okres przedawnienia z art. 25 ust. 5d stosować do tej drugiej relacji, w której ZUS jest dłużnikiem. Organy władzy publicznej muszą bowiem stosować wykładnię gramatyczną przepisów, a wykładnia rozszerzająca lub stosowanie analogii prawnych są wykluczone. Z pewnością nie można również wnioskować rozszerzająco, że ustawodawca dopuścił stosowanie terminów przedawnienia określonych w kodeksie cywilnym, do czego mylnie mogłoby stanowić odesłanie w art. 85 ustawy systemowej, w którym mowa o odsetkach „w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego”. Należy zauważyć, że odesłanie do stosowania przepisów kodeksu cywilnego jest precyzyjne i jednoznaczne, a dotyczy tylko i wyłącznie samej wysokości odsetek należnych od ZUS dla osoby uprawnionej.
Podsumowując, można mieć uzasadnione wątpliwości co do tego, czy w ogóle należności odsetkowe osoby uprawnionej wobec ZUS podlegają przedawnieniu. Wynika to m.in. z tego, że ustawodawca tego nie doprecyzował, a uwzględniając racjonalność ustawodawczą, gdyby przewidział możliwość przedawnienia określonego typu, to zapewne miałoby to odzwierciedlenie w przepisach. Takich przepisów jednak brak, a jednocześnie nie ma podstaw, aby stosować inne przepisy dotyczące przedawnienia, zarówno z ustawy systemowej, jak i z kodeksu cywilnego.
Warto odnotować wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 25 sierpnia 2020 r., sygn. akt III AUa 723/19, gdzie sąd odniósł się do stosowania art. 85 ustawy systemowej w kontekście przedawnienia prawa domagania się odsetek od ZUS. W uzasadnieniu sąd, odnosząc się do zarzutu przedawnienia odsetek, wskazał, że argumentacja organu rentowego, zgodnie z którą odsetki od nieterminowego ustalenia prawa do renty ulegają przedawnieniu, nie jest zasadna. Podkreślił, że art. 85 nie rozstrzyga o tej kwestii. W tej sytuacji nie ma racji organ rentowy, gdy twierdzi, że odsetki za wskazany okres uległy przedawnieniu. Prawo do odsetek przysługuje w sytuacji nieterminowego ustalenia prawa do świadczenia, za które odpowiedzialność ponosi ZUS. Taka sytuacja miała miejsce w rozpatrywanej sprawie.
Lepiej wcześniej wypłacić
Trzeba zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt, tj. reguły, które powinny być stosowane przez organy władzy publicznej. W ustawie o finansach publicznych na uwagę zasługują m.in. art. 44 ust. 3 pkt 1 i 2 i art. 54a. Wynika z nich m.in., że wydatki publiczne powinny być dokonywane:
- w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
- w sposób umożliwiający terminową realizację zadań.
Mając na uwadze ogólne regulacje dotyczące funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych, a taki status ZUS ma, działanie organu powinno opierać się zasadzie legalności i mieć uzasadnienie ekonomiczne, skoro wydatki mają być dokonywane w sposób celowy i oszczędny. W tych okolicznościach wydaje się, że ZUS przede wszystkim powinien dążyć do uwzględnienia roszczeń o odsetki poprzez przyznanie ich w drodze decyzji. Natomiast w przypadku gdy takiego roszczenia z jakichś powodów ZUS nie spełnia, to w pewnym stopniu ryzykuje zwiększony poziom wydatków. W razie uwzględnienia roszczenia przez sąd konieczne będzie bowiem wypłacenie odsetek w wysokości znacznie wyższej, niż to było możliwe na etapie sporu przedsądowego.
Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, można stwierdzić, że podnoszenie przez ZUS zarzutu przedawnienia odsetek na podstawie art. 85 ustawy systemowej okaże się nieskuteczne. ZUS powinien przede wszystkim dążyć do pozytywnego rozpoznania wniosku osoby uprawnionej, o ile występują ku temu uzasadnione podstawy.
Podstawa prawna:
•art. 85 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695),
•art. 44 ust. 3 pkt 1 i 2 i art. 54a ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1175).
