To obecnie jedno z najbardziej istotnych zagadnień podatkowych z punktu widzenia uczestników PPK. Będzie miało realny wpływ na kwotę oszczędności wycofywanych z programu PPK po uprzedniej wypłacie transferowej. Miejmy nadzieję, że ustawodawca rozstrzygnie tę kwestię, zanim problem zacznie pojawiać się często w praktyce.
W razie transferu
Wypłata transferowa pojawi się w szczególności, gdy uczestnik PPK zmienia pracodawcę i przenosi zgromadzone środki do instytucji finansowej zarządzającej PPK u nowego pracodawcy.
Ale może też mieć miejsce w innych sytuacjach, np. w przypadku jednoczesnego uczestnictwa pracownika w kilku PPK czy zmiany przez pracodawcę instytucji finansowej zarządzającej PPK.
W razie zmiany pracy pracownik będzie zobowiązany do złożenia nowemu pracodawcy oświadczenia o zawartych w jego imieniu umowach o prowadzenie PPK. W takiej sytuacji podmiot zatrudniający informuje uczestnika PPK o ciążącym na pracodawcy obowiązku złożenia w imieniu pracownika wniosku o wypłatę transferową środków zgromadzonych na jego rachunkach PPK.
Jeżeli pracownik wyrazi zgodę na wypłatę, pracodawca składa w imieniu uczestnika, za pośrednictwem instytucji finansowej, wniosek o dokonanie takiego transferu.
W praktyce wypłata transferowa spowoduje umorzenie jednostek uczestnictwa zgromadzonych na rachunku uczestnika PPK w dotychczasowej instytucji finansowej. Wypłata transferowa środków zgromadzonych na rachunku PPK dokonywana jest w formie pieniężnej oraz przekazywana na rachunek uczestnika PPK w nowej instytucji finansowej.
Dochód, lecz zwolniony z PIT
W związku z realizacją wypłaty transferowej, a co za tym idzie umorzeniem jednostek uczestnictwa zgromadzonych na rachunku uczestnika PPK, po stronie uczestnika PPK może pojawić się dochód. Jest on jednak zwolniony z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt. 58c lit. c ustawy o PIT. W konsekwencji w przypadku wypłaty transferowej instytucja finansowa nie pobiera zryczałtowanego podatku dochodowego.
Z perspektywy zarządzającego PPK, do którego wpływa wypłata transferowa, środki pochodzące z wypłaty powinny zostać potraktowane jako wpłata, za którą nabywane są jednostki uczestnictwa. Fundusz za całą kwotę otrzymanej wypłaty transferowej nabędzie bowiem jednostki uczestnictwa (zgodnie z przyjętą przez siebie polityką inwestycyjną) i zapisze je na rachunku uczestnika PPK.
Wycofanie z PPK
Wątpliwości mogą powstać w sytuacji, gdy jednostki uczestnictwa nabyte za środki pochodzące z wypłaty transferowej będą umarzane w wyniku rozdysponowania ich w przypadkach podlegających opodatkowaniu.
Wtedy instytucja finansowa będzie musiała ustalić dochód uczestnika PPK i jako płatnik pobrać 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy.
Taka sytuacja będzie miała miejsce w szczególności w przypadku wypłaty środków z rachunku PPK:
  • po 60. roku życia szybciej niż zakłada to ustawa o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2215 ze zm.),
  • przed ukończeniem 60. roku życia w procedurze zwrotu.
Przepisy nie regulują, jaką kwotę należy w takim przypadku uznać za koszt uzyskania przychodu.
Co jest kosztem
Z literalnego brzmienia przepisów wynika, że w takiej sytuacji wypłata transferowa stanowi – z perspektywy uczestnika PPK – wydatek na nabycie umarzanych jednostek. Za prawidłowością tego stanowiska przemawia m.in. definicja środków zgromadzonych na rachunku PPK, zgodnie z którą są to m.in. jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych nabywane przez uczestnika PPK za wpłaty, wpłaty dodatkowe, dopłaty roczne, przyjęte wypłaty transferowe lub za środki przekazane z tytułu konwersji lub zamiany.
Jak widać, sama już definicja środków zgromadzonych na PPK wskazuje, iż za przyjęte wypłaty transferowe są nabywane jednostki uczestnictwa. W konsekwencji powinny być one traktowane jako wydatki po stronie uczestnika.
Można się też jednak spotkać z podejściem, zgodnie z którym instytucja finansowa powinna potraktować jako koszt podatkowy jedynie historyczne wpłaty dokonywane na rachunek uczestnika. Konsekwencją takiego podejścia byłoby pobieranie wyższego (często znacznie) podatku w przypadku zysku na inwestycji.
Gdyby wolą ustawodawcy było przyjęcie, że w przypadku umorzenia jednostek uczestnictwa nabytych za środki pochodzące z wypłaty transferowej wydatki na ich nabycie powinny być określane w wysokości kosztu historycznego (tj. historycznych wpłat), to takie rozwiązanie powinno wynikać wprost z ustawy o PIT.
Taka sytuacja ma miejsce w odniesieniu do zasad ustalania kosztów uzyskania przychodów w przypadku konwersji jednostek uczestnictwa w ramach jednej instytucji finansowej w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy o PPK. Ustawodawca nie przewidział jednak analogicznego przepisu w przypadku wypłaty transferowej. Z tego powodu brak jest podstaw w przepisach dla określania kwoty wydatków w wysokości historycznych wpłat.©℗
WażneNie ma podstawy prawnej dla określania kosztów w wysokości historycznych wpłat na rachunek uczestnika. Konsekwencją takiego podejścia byłoby pobieranie wyższego (często znacznie) podatku w przypadku zysku na inwestycji.