Podstawą do pozbawienia ubezpieczonego prawa do zasiłku chorobowego w opisywanym przypadku był art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z nim ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. ZUS uznał zatem, że otrzymanie przelewu w okresie orzeczonej niezdolności do pracy oznacza, że w tym okresie chory wykonywał pracę zarobkową. Trzeba jednak wspomnieć, że podstawą do wydawania tego rodzaju decyzji jest zazwyczaj nie sam fakt otrzymania przelewu, ale to, że sama usługa lub dostawa została wykonana w trakcie choroby. Tak było w głośnej przed dwoma laty sprawie przedsiębiorcy, który twierdził, że ZUS odebrał mu zasiłek za otrzymywanie przelewów od klientów, podczas gdy podstawą wydania decyzji o cofnięciu świadczenia i zwrotu już pobranego było zawieranie w trakcie choroby przez świadczeniobiorcę transakcji w sklepie internetowym, a więc wykonywanie działalności gospodarczej (zarobkowej).
Zamiast wynagrodzenia
W orzecznictwie sądowym ukształtowało się stanowisko, że głównym celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania w ramach stosunku prawnego objętego ubezpieczeniem. Celem tym nie jest natomiast uzyskanie dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego zasiłek chorobowy wypłacany jest nie obok, ale zamiast wynagrodzenia. Zarówno warunki nabycia prawa do świadczeń, jak też wysokość tychże świadczeń i zasady ich wypłaty „są sformalizowane z uwagi na: bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawnych zawartych w przepisach prawa ubezpieczenia społecznego, wyłączenie możliwości ich wykładni z uwzględnieniem reguł słuszności (zasad współżycia społecznego), ukształtowanie treści stosunków ubezpieczeń społecznych ex lege i niedopuszczalność zawierania co do nich ugód, powodując konieczność ich zgodnego z dosłownym brzmieniem – stosowania” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 27 marca 2018 r., sygn. akt III AUa 67/18).
Z istoty tego przepisu należy wnioskować, że istnieją dwie przesłanki utraty prawa do zasiłku, tj.:
  • wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, oraz
  • wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem.
Co istotne, stwierdzenie choćby jednej z tych przesłanek wystarczy do utraty prawa do zasiłku chorobowego.
Duża szansa na wygraną
W kontekście podanych uwarunkowań prawnych ważną okolicznością jest to, że czytelnik nie wykonywał usług w okresie pozostawania w niezdolności do pracy, lecz otrzymał jedynie przelew. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na stanowisko zawarte choćby w wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z 24 października 2019 r., sygn. akt X U 643/19. Sąd ten m.in. zaakcentował, że wykonywanie pracy zarobkowej wymaga od zatrudnionego pewnej działalności, aktywności, która będzie wiązała się z realizacją jego obowiązków służbowych. W takim przypadku wypłacenie wynagrodzenia stanowi świadczenie wzajemne ze strony zatrudniającego za wykonaną przez ubezpieczonego pracę. Jednocześnie sąd podkreślił, że samo otrzymanie wynagrodzenia przez ubezpieczonego nie oznacza jeszcze, że była wykonywana praca. Także w opisywanej sytuacji warto złożyć odwołanie w sprawie, uzasadniając, że uzyskiwanie środków pieniężnych w następstwie aktywności gospodarczej mającej miejsce przed powstaniem niezdolności do pracy nie może być podstawą odmowy zasiłku chorobowego i żądania jego zwrotu. Jeśli podstawą wykonania przelewu była wystawiona faktura, prawdopodobnie nie będzie problemów ze zmianą decyzji ZUS przez sąd. Problematyczne będą te sytuacje, gdy przedsiębiorca nie będzie w stanie wykazać, dlaczego w okresie niezdolności do pracy osiągał przychody. ©℗
Podstawa prawna
•art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)