Orzekanie o niepełnosprawności czeka zmiany. Ma być więcej lekarzy i szybsze terminy

Orzekanie o niepełnosprawności pełne wad

System orzekania o niepełnosprawności jest nieprzejrzysty i niedostosowany do obecnych potrzeb społecznych, co prowadzi do uznania go za nieefektywny - tak brzmi podsumowanie obecnego stanu rzeczy przez MRPiPS. "Oceny te formułowane są na tle wysuwanych wątpliwości w zakresie prawidłowości i jednolitości orzekania, dokumentowania ustaleń orzeczniczych oraz działania lekarzy orzeczników. Wpływ na te oceny ma także długotrwały okres oczekiwania na orzeczenie stanowiące podstawę do otrzymywania świadczeń zapewniających środki finansowe na egzystencję w związku ze zrealizowaniem się ryzyka socjalnego, jakim jest utrata częściowej lub całkowitej zdolności do pracy czy konieczność rehabilitacji zawodowej celem przywrócenia zdolności do pracy" - czytamy w uzasadnieniu do ustawy.

Dużym problemem, pisze ministerstwo, jest problemów z zatrudnieniem lekarzy orzeczników, których średnia wieku jest coraz wyższa i wynosi obecnie ponad 60 lat. Do tego dochodzi problem ze znalezieniem chętnych do tej pracy - 355 etatów jest nieobsadzonych, a 536 zatrudnionych lekarzy orzeczników wydaje rocznie 1,2 mln orzeczeń i kontroluje 1,5 proc z 25 mln zaświadczeń lekarskich. "Występujące problemy kadrowe w zakresie orzecznictwa lekarskiego, formy zatrudnia lekarzy orzeczników, zasady ich wynagradzania nie odpowiadają współczesnym realiom lekarskiego rynku pracy, co przekłada się na sprawność działania w zakresie orzecznictwa lekarskiego" - pisze ministerstwo.

"Sytuacja ta skutkuje tym, że w wielu oddziałach ZUS czas oczekiwania na wydanie orzeczenia, a tym samym ustalenie uprawnień do świadczenia jest wydłużony. W celu łagodzenia skutków związanych z niedoborami lekarzy orzekających podejmowane są doraźne działania organizacyjne, odnoszące się do zapewnienia sprawnej realizacji zadań, dotyczące w szczególności wdrażania pomocy innych oddziałów. Jednakże możliwości wsparcia pomiędzy poszczególnymi jednostkami terenowymi są ograniczone, z uwagi na to, że problem niepełnej obsady etatowej dotyczy niemal wszystkich jednostek" - czytamy w uzasadnieniu.

Lekarze orzecznicy zarobią więcej

Doraźne działania, jakie podejmuje ZUS, nie przynoszą spodziewanego efektu, stąd próba ustawowego rozwiązania części problemów związanych z systemem orzecznictwa.

Ministerstwo chce wprowadzenia kompleksowej i jednolitej regulacji zasad i trybu wydawania orzeczeń, jednak - jak zaznacza - projektowane regulacje nie dotyczą zmian w zakresie zasad orzekania.

Zmianie ulegną też zasady zatrudniania, wynagradzania oraz kwalifikacji wymaganych od lekarzy orzekających w ZUS. Lekarze orzecznicy będą mogli wybrać, czy chcą współpracować z ZUS na podstawie umowy o pracę czy umowy o świadczenie usług. Ich wynagrodzenie zasadnicze będzie ustalane z zastosowaniem mnożników kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym ustalenie, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Orzeczenia będą mogli wydawać także lekarze w trakcie specjalizacji, a także osoby wykonujące samodzielne zawody medyczne. "W tym zakresie proponuje się, by w sprawach o rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej w zakresie profilu narządu ruchu mogły być wydawane przez fizjoterapeutów, a w sprawach, w których ustala się niezdolność do samodzielnej egzystencji, przez pielęgniarki i pielęgniarzy. O tym, czy dana sprawa będzie mogła zostać skierowana do rozpatrzenia przez wymienionych specjalistów, w każdym przypadku zadecyduje główny lekarz orzecznik albo zastępca głównego lekarza orzecznika, którzy w centrum orzeczniczym będą sprawować nadzór nad wydawaniem orzeczeń" - czytamy w uzasadnieniu do ustawy.

Wydawanie orzeczeń zostanie także skonsolidowane w centrach orzeczniczych.

We wszystkich przypadkach będzie także możliwe orzekanie jednoosobowe "Proponuje się, aby zarówno w pierwszej instancji, jak i w drugiej instancji, wskutek złożenia zarzutu wadliwości lub sprzeciwu, orzeczenia były wydawane jednoosobowo. Aktualnie w pierwszej instancji orzeczenie wydawane jest jednoosobowo przez lekarza orzecznika, a w drugiej – przez komisję lekarską w składzie trzyosobowym" - czytamy.

Ustawa, z wyjątkami, ma wejść w życie 1 stycznia 2025.