Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
/>
Rok 2016 to nie tylko czas rewolucji w oskładkowaniu zleceń czy w zasiłkach macierzyńskich dla przedsiębiorców, ale również zmiany w procedurach zabezpieczeń i dochodzenia przez ZUS należności składkowych. 1 stycznia 2016 r. weszły bowiem w życie zmiany w przepisach ordynacji podatkowej (stosowanych też do składek) oraz w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Większość z nich już na pierwszy rzut oka jest zdecydowanie bardziej korzystna dla ZUS niż dla jego klientów. Są one również odpowiedzią na niektóre z dotychczasowych wątpliwości, na które zwracały uwagę także sądy. Zmian jest sporo, spróbujmy więc omówić tylko najważniejsze. [tabela]
Więcej uprawnień dla wierzyciela
Większość z nich poszerza faktycznie uprawnienia ZUS. Przykładem jest dodanie jako przedmiotu hipoteki przymusowej udziału w prawie użytkowania wieczystego oraz w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu. Dotychczas możliwe to było jedynie na całości, a nie części ułamkowej. Zmiana w praktyce oznacza, że ZUS będzie zapewne kierował więcej wniosków o wpis hipoteki. Wystarczy bowiem, że dłużnik będzie miał niewielki udział w użytkowaniu wieczystym gruntu, a ZUS już będzie mógł go obciążyć. Wątpliwe jest tylko, czy faktycznie zwiększy to ściągalność długów, skoro ZUS nie kwapił się raczej do wszczynania egzekucji z zabezpieczonych nieruchomości. Teraz jednak może temu sprzyjać kolejna zmiana, która zezwoliła ZUS na prowadzenie egzekucji administracyjnej z przedmiotu hipoteki przymusowej (nieruchomości), chyba że jest już prowadzona egzekucja sądowa. Zmiana ta pozwala na prowadzenie egzekucji administracyjnej również z nieruchomości stanowiącej własność dłużnika rzeczowego (np. nabywcy obciążonej nieruchomości) niebędącego dłużnikiem pierwotnym, co nie było możliwe do tej pory. Egzekucja administracyjna nie wymaga uzyskania prawomocnego wyroku sądowego, a co za tym idzie – można ją wszcząć dużo łatwiej i szybciej.
Kolejnym wzmocnieniem pozycji ZUS jest poszerzenie odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania składkowe. Osoby trzecie, np. członek zarządu spółki kapitałowej, będą od teraz odpowiadać swoim majątkiem odrębnym oraz majątkiem wspólnym i ich małżonków. Co więcej, do tej pory odpowiedzialność obejmowała jedynie odsetki naliczone na dzień wydania decyzji o odpowiedzialności. Teraz osoba trzecia zapłaci również te naliczone po wydaniu tej decyzji w razie niedotrzymania terminu płatności, co w praktyce może wielokrotnie zwiększyć zobowiązanie określone decyzją. Przyjęte rozwiązanie pozwoli na ustanawianie zabezpieczeń rzeczowych i hipotecznych na majątku stanowiącym współwłasność małżeńską osoby trzeciej. Dotychczasowe zapisy ustawy systemowej nie zawierały odesłania do regulujących te kwestie przepisów ordynacji, wykluczając tym samym ich zastosowanie. ZUS mógł zatem zabezpieczać się jedynie w przypadku, gdy nieruchomość bądź jej część ułamkowa należała wyłącznie do osoby trzeciej. Od teraz to się zmieni zdecydowanie na niekorzyść zobowiązanych.
Jedna decyzja, wielu zobowiązanych
Istotne są również zmiany wydawania decyzji o odpowiedzialności spadkobierców. Do tej pory były one wydawane odrębnie na każdego ze spadkobierców. Obecnie zakład będzie w jednej decyzji orzekać o zakresie odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców. W przypadku wniesienia odwołania od takiej decyzji przez jednego lub więcej spadkobierców problemem może się okazać ustalenie sądu właściwego do rozpoznania sprawy. O ile wszyscy spadkobiercy będą zamieszkiwać na terenie właściwości jednego sądu, sprawa wydaje się prosta, jeżeli jednak mieszkają w obszarze właściwości różnych sądów odwoławczych, komplikuje się. Kolejną wątpliwością jest również wygląd takich decyzji – czy ZUS będzie ją adresował do wszystkich spadkobierców, jak będzie wyglądało jej rozstrzygnięcie, skoro jedna decyzja ma ustalać czy też obejmować odpowiedzialność każdego ze spadkobierców, a zakres tej odpowiedzialności może być różny w zależności od przeprowadzonego bądź nie działu spadku. Przyszłość pokaże, jak będzie wyglądać to w praktyce.
Płatnik też skorzysta
Wprowadzono też kilka zmian, które przynajmniej w teorii wydają się pozytywne dla ubezpieczonych. Nadpłata składek będzie teraz zwracana spadkobiercom proporcjonalnie do udziału w spadku określonego prawomocnym postanowieniem sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akcie poświadczenia dziedziczenia. Różnica polega na tym, że stare przepisy wymagały dodatkowo przedstawienia zgodnego oświadczenia woli wszystkich spadkobierców o podziale tych należności. To oczywiście ułatwienie dla tych wszystkich, którzy nie mogli porozumieć się z rodziną.
Wprowadzono też przepis pozwalający na spłatę długów zabezpieczonych hipoteką lub zastawem przez aktualnego właściciela nieruchomości lub przedmiotu. Dotychczas w przypadku sprzedaży przez dłużnika np. zabezpieczonej nieruchomości ZUS mógł dochodzić od nabywcy zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia jedynie w postępowaniu egzekucyjnym bądź udzielić ulgi w formie układu ratalnego. Teraz nabywca może dobrowolnie uiścić całą należność i uporządkować w ten sposób swoją księgę wieczystą.
To oczywiście tylko prognozy. Czas pokaże, które ze zmian będzie można ocenić jako pozytywne dla przedsiębiorców, a które dla samego zakładu. Dziś jednak nie sposób oprzeć się wrażeniu, że większość z nich otwiera wierzycielowi nowe możliwości zarówno w zakresie dochodzenia zabezpieczonych należności, jak i ich zabezpieczenia.
Najważniejsze zmiany
| Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych | Ordynacja podatkowa |
| ● ZUS może ustanowić hipotekę zabezpieczającą zaległości składkowe także na udziale w użytkowaniu wieczystym i spółdzielczym prawie własnościowym● ZUS będzie mógł złożyć wniosek o przeprowadzenie egzekucji administracyjnej, a nie tylko sądowej, z nieruchomości obciążonej hipoteką● wprowadzono dodatkowe przesłanki do stwierdzenia całkowitej nieściągalności zaległości składkowych, co otwiera drogę do ich umorzenia | ● nowe okoliczności, w których termin do złożenia pisma uważa się za zachowany (np. nadanie w zagranicznej placówce pocztowej)● spadkobiercy otrzymają wspólną decyzję o zakresie odpowiedzialności za długi składkowe zmarłego● nadpłaty składek zmarłego płatnika będą zwracane spadkobiercom proporcjonalnie do udziału w spadku, stwierdzonego postanowieniem sądu lub poświadczeniem dziedziczenia● wspólnicy spółek osobowych odpowiedzą także za składki, których termin płatności upływał po likwidacji spółki |
| Przepisy ordynacji podatkowej stosowane dodatkowo do składek● nabywca nieruchomości obciążonej hipoteką ZUS będzie mógł ją spłacić● osoba trzecia (np. członek zarządu spółki kapitałowej) będzie odpowiadać majątkiem odrębnym oraz majątkiem wspólnym jej i jej małżonka● odsetki biegną także po wydaniu decyzji przenoszącej odpowiedzialność za zaległości składkowe | |
Podstawa prawna
Art. 26 ust. 3b pkt 1 i 2, art. 26 ust. 7, art. 28 ust. 2, 3 pkt 4b i 6, art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 12 par. 6 pkt 2, art. 62b par. 1 pkt 2 i par. 3, 100, 105, art. 107 par. 3, art. 109 par. 1, par. 2 pkt 1, art. 112b–112c, art. 115, art. 116 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.).
Art. 1, art. 22 ustawy z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1649).
