Żona naszego pracownika korzysta z urlopu i zasiłku macierzyńskiego od 28 stycznia do 16 czerwca 2013 r. (140 dni). Od 19 marca 2013 r. przebywa w szpitalu, a dziecko jest w domu pod opieką ojca. Zatrudniony wystąpił do nas z wnioskiem o udzielenie mu urlopu i zasiłku macierzyńskiego w związku z koniecznością zajmowania się synem. Czy w tej sytuacji przysługują mu urlop i zasiłek oraz jakie dokumenty powinien złożyć?
W przypadku opisanym w pytaniu z urlopu i zasiłku macierzyńskiego pracownik będzie mógł skorzystać dopiero po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu i zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka, o ile będzie ona jeszcze wówczas przebywać w szpitalu. Do tego czasu zatrudniony może jednak skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego.
Po wykorzystaniu urlopu (i zasiłku macierzyńskiego) w wymiarze 8 tygodni po porodzie pracownica przebywająca w szpitalu może przerwać ten urlop. W takim przypadku zaprzestaje się jej wypłacania zasiłku macierzyńskiego. Za okres pobytu w szpitalu – po przedłożeniu płatnikowi zasiłku zaświadczenia lekarskiego na druku ZUS ZLA – zatrudniona ma wówczas prawo do świadczeń z tytułu choroby (odpowiednio: wynagrodzenia za czas choroby i/lub zasiłku chorobowego). Pracownikowi, ojcu wychowującemu dziecko, przysługuje prawo do części urlopu i zasiłku macierzyńskiego odpowiadającej okresowi pobytu pracownicy, matki dziecka, w szpitalu. W celu uzyskania wypłaty zasiłku macierzyńskiego powinien on wystąpić do swojego pracodawcy z wnioskiem o urlop macierzyński na czas pobytu matki dziecka w szpitalu oraz złożyć następujące dokumenty:
• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
• zaświadczenie pracodawcy matki dziecka o okresie przysługującego i wypłaconego jej zasiłku macierzyńskiego,
• zaświadczenie o terminie przyjęcia ubezpieczonej matki dziecka do szpitala wystawione przez szpital,
• zaświadczenie o terminie wypisania ubezpieczonej matki dziecka ze szpitala wystawione przez szpital.
Należy pamiętać, że łączny okres urlopu oraz pobierania zasiłku macierzyńskiego przez pracownicę (matkę dziecka) i pracownika (ojca dziecka) nie może przekraczać wymiaru urlopu macierzyńskiego przewidzianego dla matki dziecka.
W przypadku opisanym w pytaniu pracownik, ojciec dziecka, może zatem skorzystać z urlopu i zasiłku macierzyńskiego dopiero wtedy, gdy matka dziecka wykorzysta 8 tygodni urlopu oraz 8 tygodni zasiłku macierzyńskiego. Ojciec dziecka będzie mógł skorzystać z urlopu i zasiłku macierzyńskiego od 25 marca 2013 r., jeśli matka dziecka będzie wówczas nadal przebywać w szpitalu i zdecyduje się na przerwanie urlopu macierzyńskiego.
Z kolei za okres od 19 do 24 marca 2013 r. pracownik może wystąpić z wnioskiem o dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Prawo do tego świadczenia przysługuje zatrudnionemu, ojcu dziecka, w wymiarze do 8 tygodni (56 dni) w sytuacji, gdy matka dziecka – w okresie korzystania z urlopu i zasiłku macierzyńskiego w czasie do 8 tygodni po porodzie – przebywa w szpitalu.
Pracownik, o którym mowa w pytaniu, spełnia te warunki. Matka dziecka przebywa bowiem w szpitalu od 19 marca 2013 r., czyli w okresie do 8 tygodni po porodzie (okres ten kończy się 24 marca 2013 r.).
Należy także zwrócić uwagę, że przy ustalaniu prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie ma znaczenia przyczyna pobytu matki dziecka w szpitalu. Taki pobyt może mieć bezpośredni związek z porodem lub być spowodowany inną chorobą. Istotne jest zaś, aby pobyt matki dziecka w szpitalu przypadał na okres pierwszych 8 tygodni urlopu i pobierania przez nią zasiłku macierzyńskiego.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy pracownik otrzyma nawet wtedy, gdy w danym roku kalendarzowym w tej rodzinie został już wykorzystany okres wypłaty zasiłku opiekuńczego wynoszący 60 dni (np. z tytułu opieki nad starszymi dziećmi lub innymi chorymi członkami rodziny).
Dowodami niezbędnymi do wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego ojcu dziecka, gdy matka dziecka przebywa w szpitalu w ciągu pierwszych 8 tygodni korzystania przez nią z urlopu i zasiłku macierzyńskiego, są:
• oświadczenie dla celów wypłaty zasiłku opiekuńczego na druku ZUS Z-15,
• zaświadczenie wystawione przez szpital o okresie pobytu ubezpieczonej matki dziecka w szpitalu,
• oświadczenie ubezpieczonego ojca dziecka o pobieraniu przez ubezpieczoną matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego w okresie 8 tygodni po porodzie.
W sytuacji gdy płatnikiem dodatkowego zasiłku opiekuńczego jest ZUS – w związku z tym, iż pracodawca ubezpieczonego ojca dziecka zgłasza do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych – pracodawca ojca dziecka powinien przekazać do ZUS wypełnione zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3.
Warto także podkreślić, że prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego przysługuje nie tylko ojcu dziecka, ale także innym ubezpieczonym członkom najbliższej rodziny (np. babci), którzy przerwą zatrudnienie lub inną pracę zarobkową w celu osobistej opieki nad dzieckiem podczas pobytu jego matki w szpitalu. Z kolei prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego w sytuacji, gdy pracownica – po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu i zasiłku macierzyńskiego – ze względu na pobyt w szpitalu przerwie ten urlop i pobieranie zasiłku, przysługuje tylko ubezpieczonemu, ojcu wychowującemu dziecko.
Podstawa prawna
Art. 29a, art. 32a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.).
Art. 180 par. 61–3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Par. 16, par. 21, par. 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2012 r., poz. 444).

Renata Tonder, ekspert od świadczeń z ubezpieczeń społecznych