Renciści i emeryci, którzy znajdują się w trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej, mogą ubiegać się o przyznanie różnego rodzaju świadczeń wypłacanych przez samorządy w ramach systemu pomocy społecznej. Katalog dostępnych form pomocy (dzielą się na pieniężne i niepieniężne) oraz szczegółowe kryteria ich uzyskania określa ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 175, poz. 1362 z późn. zm.).

Zasiłek celowy

Spośród świadczeń pieniężnych emeryt lub rencista może w szczególności ubiegać się o zasiłek celowy. Jest on przyznawany na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej, w tym np. na zakup żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego. Prawo do takiego zasiłku jest uzależnione od spełniania kryterium dochodowego, które wynosi 351 zł miesięcznie w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub 477 zł, gdy osoba jest samotna. Pod uwagę brane są dochody, w tym m.in. wysokość emerytury lub renty z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku. Natomiast w szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy kryterium dochodowe jest przekroczone, gmina może przyznać tej osobie specjalny zasiłek celowy. Nie oznacza to jednak, że każdy senior uzyska zasiłek, ponieważ ich liczba oraz wysokość wsparcia są uzależnione od kwoty przeznaczonej na ich przyznanie w budżecie samorządu.

70 proc. dochodu emeryt lub rencista przeznacza na pokrycie kosztów jego pobytu w DPS

Gmina może też przyznać emerytowi prawo do bezpłatnego posiłku na podstawie współfinansowanego przez rząd programu dożywiania.

Opieka w domu

Kolejnym świadczeniem dla emerytów, którzy z powodu wieku lub choroby wymagają pomocy innych osób, są usługi opiekuńcze zapewniane przez gminę w miejscu zamieszkania lub specjalistyczne usługi opiekuńcze. Te drugie są przyznawane w sytuacji, gdy wymagają tego szczególne potrzeby związane z rodzajem schorzenia lub niepełnosprawności. Obydwa typy usług może uzyskać zarówno osoba samotna, jak i mająca niezamieszkującą z nią rodzinę, np. dzieci lub wnuki, ale oni takiej pomocy nie są w stanie zapewnić. Usługi są świadczone najczęściej przez kilka godzin dziennie przez opiekunki.
– To radni gminy w uchwale określają zasady przyznawania usług oraz wysokość opłaty ponoszonej przez osobę wymagającą opieki – mówi Danuta Bojarska, dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Stargardzie Szczecińskim.
Dodaje, że radni mogą też przyjąć zasady częściowego lub całkowitego zwolnienia z ponoszenia kosztów usługi opiekuńczej, np. gdy emeryt ma dochód nieprzekraczający kryterium dochodowego w pomocy społecznej.

Skierowanie do DPS

Natomiast w sytuacji gdy emeryt lub rencista ze względu na swój wiek, stan zdrowia lub niepełnosprawności wymaga całodobowej opieki, a usługi opiekuńcze są niewystarczające, przysługuje mu prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej (DPS). Kieruje do niego gmina, w której mieszka starsza osoba, i ona będzie też w określonych sytuacjach dopłacać do jej pobytu w DPS. Sam emeryt lub rencista płaci bowiem za pobyt, ale nie może to być więcej niż 70 proc. jego dochodu. Jeżeli nie pokrywa on całego miesięcznego kosztu utrzymania w DPS, to w pierwszej kolejności do pokrycia tej różnicy zobowiązani są najbliżsi krewni: małżonkowie lub dzieci. Jednak gdy ich dochody nie przekraczają 1053 zł na osobę w rodzinie, są zwolnieni ze współpłacenia. Wtedy resztę brakujących pieniędzy pokrywa gmina.
Ponadto, niezależnie od tego, o jaką pomoc ubiega się emeryt przed jej przyznaniem lub skierowaniem do DPS, będzie z nim przeprowadzony przez pracownika socjalnego rodzinny wywiad środowiskowy.