Osoba posiadająca gospodarstwo rolne o powierzchni przekraczającej ponad hektar przeliczeniowy może być ubezpieczona w KRUS. Od 2001 roku z takiej możliwości korzystała właścicielka ponad 350 hektarów.
Po trzech latach (czyli w 2004 roku) podlegania ubezpieczeniu rolniczemu, zawiadomiła KRUS o rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej. Firma miała zajmować się doradztwem w zarządzaniu. W 2007 roku zainteresowana została wpisana na listę radców prawnych.
Od tego momentu pracuje w jednej z miejscowych kancelarii. Zainteresowana nie poinformowała jednak o tym KRUS. O tym, że świadczy usługi prawnicze, organ rentowy został powiadomiony przez okręgową izbę radców prawnych.

Gospodarstwo rolne musi być podstawowym źródłem utrzymania

Na tej podstawie w 2009 roku KRUS wydał decyzję o ustaniu ubezpieczenia rolniczego, poczynając od 1 lipca 2007 r. Konieta odwołała się od niekorzystnej dla siebie decyzji, lecz ani sąd I instancji, ani II instancji nie zgodziły się z jej argumentami. Skarżąca bowiem wskazywała, że sam wpis na listę radców prawnych nie oznacza faktycznego prowadzenia działalności w tym zakresie.
Zainteresowana złożyła skargę kasacyjną do Sadu Najwyższego (SN). Ten uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał sądowi apelacyjnego do ponownego rozpoznania. Sędziowie wskazali, że kobieta spełnia warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu określone w art. 5a ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2008 r., nr 50, poz. 291 z późn. zm).
Prowadzi bowiem gospodarstwo rolne będące jej podstawowym źródłem utrzymania, a kwota należnego podatku nie przekroczyła kwoty granicznej. Powodem sporu był jednak rodzaj wykonywanej działalności gospodarczej. KRUS na podstawie obowiązujących przepisów wykluczał z ubezpieczenia osoby w zależności od rodzaju płaconego podatku.
Sędziowie przypomnieli, że przepis w rozważanym w tej sprawie brzemieniu był już oceniony przez Trybunał Konstytucyjny.
Ten w wyroku z 13 marca 2006 r. (sygn. akt P 8/05) uznał za sprzeczne z ustawą zasadniczą dzielenie rolników wykonujących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie podatku dochodowego od osób fizycznych.
WyrokSądu Najwyższego z 16 czerwca 2011 r., sygn. akt I UK 18/11