Czy w obecnym stanie prawnym możliwe jest wprowadzenie zakazu pracy lekarzy na podstawie kontraktu. Taka propozycja padła ze strony związków zawodowych?
Jeżeli lekarz jest związany z podmiotem leczniczym umową cywilnoprawną, strony umowy mogą uzgodnić, iż zakazane jest podejmowanie przez niego dodatkowego zatrudnienia – zarówno tego na podstawie umowy o pracę, jak i tzw. kontraktu. Dopuszczalność takiej klauzuli wynika z zasady swobody umów (art. 3531 k.c.).
A w przypadku gdy lekarz pracuje na umowę o pracę?
Wtedy sytuacja jest nieco inna. Kodeks pracy dopuszcza zawarcie przez pracownika i pracodawcę odrębnej umowy o zakazie zatrudnienia się lub prowadzenia przez pracownika działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy (art. 1011 par. 1 k.p.). Nie każda jednak działalność lub czynności wykonywane przez lekarza w ramach zatrudnienia poza szpitalem można za taką uznać. (tzn. choćby częściowo tożsame z działalnością wykonywaną lub planowaną do wykonywania w szpitalu).
Czy w takim razie dopuszczalne jest umówienie się przez strony, że lekarz nie może wykonywać jakiejkolwiek działalności, także w zakresie niestanowiącym działalności konkurencyjnej.
W wyroku z 2 kwietnia 2008 r. Sąd Najwyższy uznał, że postanowienie umowne wyłączające dopuszczalność podejmowania przez lekarza jakiejkolwiek dodatkowej działalności jest nieważne, jako stanowiące obejście art. 1011 par. 1 k.p. Niektórzy komentatorzy krytykują to orzeczenie, twierdząc, że przepis ten nie wyłącza zasady swobody umów i strony mogą skutecznie umówić się, że pracownik nie podejmie dodatkowego zatrudnienia. Moim zdaniem umowny zakaz dodatkowego zatrudnienia się przez lekarza mógłby być uzasadniony wówczas, gdyby takie zatrudnienie rodziłoby istotne ryzyko negatywnego wpływu na sumienne i staranne wykonywanie obowiązków pracowniczych lekarza (art. 100 par. 1 k.p.).
Jak dyrektor szpitala może dbać o bezpieczeństwo pacjentów i eliminować przypadki, gdy lekarz bez przerwy przebywa w szpitalu kilkadziesiąt godzin i udziela świadczeń?
Kierownik podmiotu leczniczego może żądać od lekarzy, by w umowach, na podstawie których są zatrudnieni, zobowiązali się do powstrzymania się od dodatkowego zatrudnienia oraz prowadzenia dodatkowej działalności. W przypadku umowy o pracę takie zobowiązanie musiałoby być uzasadnione ryzykiem kolizji z należytym wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Dyrektor szpitala nie powinien również dodatkowo zatrudniać lekarza – poza stosunkiem pracy – w celu wykonywania w tym samym szpitalu świadczeń zdrowotnych w wymiarze przekraczającym normy czasu pracy wskazane w ustawie o działalności leczniczej, jeżeli przekraczałoby to rozsądne granice, grożąc przemęczeniem lekarza, a w konsekwencji zagrażając jego bezpieczeństwu lub pacjentów. To bowiem rodzi ryzyko wyrządzenia szkody, za którą szpital może być odpowiedzialny.
Rozumiem więc, że kierujący placówkami medycznymi mają prawo wprowadzać zakaz pracy w konkurencyjnych placówkach.
Jeżeli rzeczywiście mamy do czynienia z wykonywaniem działalności konkurencyjnej, należy dopuścić żądanie zawarcia umowy o zakazie konkurencji. W przypadku umowy cywilnoprawnej zezwala na to zasada swobody umów. Szpital jako podmiot konkurujący z innymi placówkami na rynku świadczeń zdrowotnych ma prawo chronić swe interesy. W orzecznictwie wprost potwierdzono dopuszczalność zawarcia umowy o zakazie konkurencji z lekarzem pracownikiem oraz wskazano, że odmowa zawarcia takiej umowy przez lekarza uzasadnia rozwiązanie przez szpital umowy o pracę.
Niezależnie od zasadności ochrony interesów szpitala przed działalnością konkurencyjną za dopuszczalny uznać należy ogólny zakaz zatrudniania się lekarzy poza placówką, przy czym w przypadku umowy o pracę zakaz taki musiałby być uzasadniony obawą o przepracowanie lekarza i wyrządzenie szkody pacjentom lub szpitalowi.