ZUS jako ubezpieczyciel nie może w tej sytuacji nie uznać zdarzenia za wypadek przy pracy, ma natomiast prawo odmówić przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego ze względu na „zawarcie w protokole powypadkowym lub karcie wypadku stwierdzeń bezpodstawnych”. W takim przypadku pracodawca jest obowiązany dokonać korekty zasiłku chorobowego i zwrócić nadpłacony zasiłek chorobowy wraz z odsetkami ustawowymi. Po złożeniu korekty dokumentów rozliczeniowych pracodawca może wystąpić do pracownika o zwrot nadpłaconej kwoty, tj. różnicy pomiędzy wypłaconym mu zasiłkiem chorobowym w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru a należnym zasiłkiem chorobowym w wysokości 80 proc. Jednak bez zgody pracownika pracodawca nie może samodzielnie dokonać potrącenia, bo katalog potrąceń, jakich może dokonywać pracodawca z wynagrodzenia pracownika, jest zbiorem zamkniętym i nie obejmuje takiego przypadku. W razie odmowy przez pracownika zwrotu różnicy wypłaconego mu zasiłku chorobowego pracodawca może wystąpić na drogę sądową przeciwko pracownikowi z wnioskiem o zwrot powyższej nadpłaty.

Kto ustala okoliczności

Jak wspomniałem na początku, z przepisów nie wynika, aby organ rentowy miał prawo nie uznać danego zdarzenia za wypadek. A to dlatego, że co do zasady zakład orzeka jedynie o uprawnieniach do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Definicja wypadku przy pracy została zawarta w art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa). Zgodnie zaś z art. 234 par. k.p. w razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Sposób i tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. nr 105 poz. 870). Przepisy powyższego aktu wykonawczego zobowiązują pracodawcę (a nie ZUS) zatrudniającego pracownika, który uległ wypadkowi, aby po uzyskaniu zawiadomienia o zdarzeniu powołał zespół powypadkowy (co do zasady składający się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy), którego zadaniem jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku. W ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku ma on sporządzić protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Sporządzona w ten sposób dokumentacja uprawnia poszkodowanego pracownika lub członków jego rodziny do ubiegania się o świadczenia odszkodowawcze z ZUS, których katalog określa art. 6 ust. 1 ustawy wypadkowej (m.in. zasiłek chorobowy, jednorazowe odszkodowanie, renty itp.).
Jeśli zdaniem ZUS zespół powypadkowy, mimo jasno określonej definicji, uzna za wypadek przy pracy zdarzenie niespełniające przesłanek tej definicji, wówczas organ rentowy korzysta z uprawnień wynikających z art. 22 ust. 1 pkt 3 ustawy wypadkowej i w formie decyzji administracyjnej odmawia przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego ze względu na „zawarcie w protokole powypadkowym lub karcie wypadku stwierdzeń bezpodstawnych”.
W tej sytuacji pracodawca (płatnik składek), który nie skorzysta z prawa i nie odwoła się od decyzji odmownej ZUS, jest obowiązany dokonać korekty naliczonych składek.
Po złożeniu korekty dokumentów rozliczeniowych pracodawca może wystąpić do pracownika o zwrot nadpłaconej kwoty, tj. różnicy pomiędzy wypłaconym mu zasiłkiem chorobowym z ubezpieczenia wypadkowego (100 proc.) a należnym zasiłkiem chorobowym wypłacanym przez pracodawcę (80 proc.), jednak bez zgody pracownika pracodawca nie może samodzielnie dokonać potrącenia. Zgodnie bowiem z art. 87 par. 1 k.p. z wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
  • zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
  • kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Jest to katalog zamknięty i pracodawcy nie wolno go rozszerzać ani dokonywać w nim żadnych zmian.

Trzeba zwrócić

W opisanym przypadku pracodawca jest zobligowany do zwrotu ZUS nadpłaconego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami ustawowymi, organ rentowy zajął bowiem stanowisko w sprawie wszystkich świadczeń wypadkowych. Skoro płatnik wypłacił zasiłek ubezpieczonemu, to oznacza, że został on zaliczony w ciężar należnych składek. Jak się okazało – bezpodstawnie i to z winy pracodawcy. Jednocześnie pracodawcy pozostaje dochodzenie od pracownika zwrotu powyższej nadpłaty na podstawie art. 405 k.c, bo niedopuszczalne jest samodzielne dokonanie potrącenia z wynagrodzenia pracownika przez pracodawcę. ©℗
Podstawa prawna
•art. 3, art. 6, art. 22 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 755)
•art. 87 par. 1, art. 108 i art. 234 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)
•art. 405 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2022 r. poz. 1360; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2459)