Gminom będzie łatwiej odzyskać nienależne świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego (FA), w sytuacji gdy osoba do nich uprawniona otrzymała w tym samym czasie alimenty bezpośrednio od dłużnika lub od komornika. Umożliwi im to doprecyzowana definicja świadczeń nienależnie pobranych zawarta w art. 2 pkt 7 ustawy z 7 września 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 1, poz. 7 z późn. zm.). Zmianę tę wprowadza nowelizacja wspomnianej ustawy przyjęta już przez Senat. Po zgłoszeniu poprawek wróciła ona do Sejmu.
Ze zmienionych przepisów wynika, że świadczeniami nienależnie pobranymi z FA są te wypłacone w przypadku gdy osoba uprawniona, w okresie ich pobierania, otrzymała niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28 ustawy zaległe lub bieżące alimenty. Z kolejności tej wynika, że wszystkie kwoty wyegzekwowane od dłużnika powinny być przekazane na poczet zaległości z FA, następnie zaliczki alimentacyjnej, a na koniec – dla wierzyciela.
– Taki zapis jednoznacznie przesądza, że rodzic musi zwrócić nam świadczenia do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów. Zapobiegnie też otrzymywaniu wsparcia z dwóch źródeł, czyli gminy i rodzica – mówi Edyta Łukowiec, kierownik sekcji świadczeń alimentacyjnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie we Włocławku.
Dodaje, że problemy pojawiły się w sytuacji, gdy wierzyciele po przyjęciu alimentów bezpośrednio od dłużnika i wydaniu przez gminę decyzji o zwrocie świadczeń z FA z tego powodu, tłumaczyli, że alimenty, które otrzymali, dotyczyli poprzednich lat, a nie bieżących miesięcy.
Odwoływały się do samorządowych kolegiów odwoławczych i sądów administracyjnych. Ich stanowiska nie były jednoznaczne, ale część sądów przyznawała wierzycielom rację.
M.in. Naczelny Sąd Administracyjny (I OSK 597/10) uznał, że aby można było mówić o jednoczesności pobierania świadczeń z FA i alimentów, powinna zachodzić tożsamość okresu, za które świadczenia te wypłacono (mają one dotyczyć np. tego samego miesiąca). To oznacza też, że nie jest spełniony warunek świadczeń nienależnie pobranych.
Resort pracy postanowił więc zmienić przepisy, bo prezentowana przez sądy interpretacja powodowała, że gminom trudno było odzyskać od dłużnika zaległości, a rodzic otrzymywał podwójną pomoc. Tymczasem świadczenia z FA mają charakter zwrotny, a gminy mają obowiązek prowadzić postępowanie wobec niepłacącego alimentów rodzica w celu odzyskania zaległości.
Dlatego w okresie ich otrzymywania każda kwota musi być rozliczana zgodnie z kolejnością wskazaną w art. 28. Rodzic będzie więc musiał zwrócić świadczenia z FA, jeśli dłużnik zacznie płacić alimenty.
Edyta Łukowiec dodaje, że sprawy związane z nienależnie pobranymi świadczeniami wychodzą na jaw właśnie wtedy, gdy prowadzone jest postępowanie wobec dłużnika, a on wskazuje, że płacił część alimentów rodzicowi.
– Równie często przy okazji składania wniosku o pomoc z FA na następny okres z dołączonego przez komornika zaświadczenia wynika, że on też przekazał osobie uprawnionej wyegzekwowane alimenty, a powinien te pieniądze przesłać gminie – mówi Edyta Łukowiec.

1,2 mld zł wyniosły w ubiegłym roku wydatku budżetu na świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego. 158,6 mln zł zaległości udało się gminom odzyskać od dłużników alimentacyjnych w 2010 r.