– Obawiamy się, że jedynym racjonalnym powodem przyjęcia takiego stanowiska jest szukanie przez rząd oszczędności, które mają ograniczyć deficyt finansów publicznych – mówi Izabela Synoradzka, przewodnicząca stowarzyszenia samorządowych ośrodków pomocy społecznej FORUM.

Napięte budżety

Nowa interpretacja przepisów przez resort finansów i zmniejszenie tym samym dotacji na zasiłki zaskoczyło gminy.
– W sprawozdaniu, które składaliśmy za kwiecień, była tylko jedna rubryka dotycząca kwoty dotacji wojewody wykorzystanej na zasiłki stałe. Ale już w majowym dwie – środki własne i dotacja wojewody – mówi Halina Waligóra, dyrektor miejskiego ośrodka pomocy społecznej (MOPS) w Oświęcimiu.
Czesława Krasa, dyrektor OPS w Strzelcach Opolskich, dodaje, że wydana jeszcze w ubiegłym roku przez resort finansów interpretacja gwarantowała pełne pokrycie wydatków na zasiłki stałe i składki.
– Zmiana wprowadzana jest w środku roku, gdy budżet jest już rozdzielony na poszczególne zadania – mówi Leszek Kawski, burmistrz Wąbrzeźna.
Dodaje, że miasto zbliża się już do 60-proc. progu zadłużenia, nie może więc zwiększać go, biorąc, np. pożyczkę. Zwraca też uwagę, że na samorządy nakładanych jest coraz więcej zadań własnych, które nie wiążą się z przyznaniem na ich realizację pieniędzy z budżetu państwa.
– W ubiegłym roku zasiłek stały miało przyznanych 313 osób, jego wypłata została pokryta z dotacji w wysokości 1,27 mln zł. Jeżeli liczba otrzymujących świadczenie będzie w tym roku na podobnym poziomie, to ok. 240 tys. zł będzie musiała dopłacić gmina – mówi Iwona Sarna, dyrektor MGOPS w Pleszewie.
Podobnie jest w Strzelcach Opolskich, gdzie miasto będzie musiało uzupełnić dotację o ok. 136 tys. zł.

Mniej zasiłków

Samorządy będą więc musiały znaleźć na ten cel pieniądze we własnych budżetach lub przesunąć środki z innych zadań, które nakłada na nie ustawa o pomocy społecznej. Może to dotyczyć, np. wypłaty zasiłków celowych oraz zasiłków specjalnych celowych, które są finansowane z budżetu samorządu i nie są obowiązkowe.
– Ponieważ od 2006 r. nie wzrasta kryterium dochodowe, to osobom je przekraczającym przyznajemy coraz więcej zasiłków specjalnych – mówi Anna Prusak, dyrektor OPS we Wrześni.



Przejęcie zadania

Przyznawanie i wypłata zasiłków stałych oraz składek zdrowotnych stało się od 1 sierpnia 2009 r. zadaniem własnym gmin na podstawie ustawy z 23 stycznia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w organizacji i podziale zadań administracji publicznej w województwie (Dz.U. nr 92, poz. 752 z późn. zm.). Zgodnie z jej art. 38 ust. 1 i 2 jednostki samorządu otrzymują z budżetu państwa dotacje na realizację przejmowanych od dnia wejścia w życie tej ustawy zadań własnych, zgodnie z zasadami przyjętymi w budżecie państwa do określenia wydatków podobnego rodzaju. Jednak ust. 3 tego samego artykułu gwarantuje, że do dotacji na zasiłki stałe i składki zdrowotne nie będzie stosowany art. 115 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Określa on, że samorządy mogą otrzymać dofinansowanie do zadań własnych z zakresu pomocy społecznej, które nie może przekroczyć 80 proc. kosztów realizacji zadania.
– Przyjęcie tego wyłączenia gwarantowało, że będziemy otrzymywać 100 proc. dotacji na zasiłki stałe – mówi Leszek Kawski.
Sytuację zmieniło jednak wejście pół roku później ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 157, poz. 1240 z późn. zm.). Artykuł 128 ust. 2 zawiera zasadę, zgodnie z którą kwota dofinansowania zadań własnych bieżących i inwestycyjnych nie może przekraczać 80 proc. kosztów realizacji zadania, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.
– Takim przepisem szczególnym wobec art. 128 ust. 2 ustawy o finansach publicznych jest art. 38 przywołanej wyżej ustawy – mówi Izabela Synoradzka.

Brak odrębnych przepisów

Inną interpretację tych przepisów przedstawiło Ministerstwo Finansów w stanowisku z 21 kwietnia tego roku (FS10/063/3/345/SAA/11), na które powołują się wojewodowie. Potwierdza ją też przesłana nam opinia resortu. Małgorzata Brzoza, rzecznik resortu, wskazuje, że art. 128 ust. 2 ustawy o finansach publicznych jest uregulowaniem systemowym odnośnie do dopuszczalnego poziomu dofinansowania zadań własnych samorządów. Odrębne przepisy go nie określiły.
– Nie ma w ich przypadku zastosowania art. 115 ustawy o pomocy społecznej i ustawa z 29 lipca 2009 r. zmieniająca zadania administracji publicznej – dodaje.
Tłumaczy, że przyjęta w art. 38 ust. 1 i 2 tej drugiej ustawy ogólna zasada ustalania dotacji dla gmin podlega każdorazowo w toku wykonywania budżetu korekcie na podstawie art. 128 ust. 2 ustawy o finansach publicznych. To oznacza, że wysokość dotacji, jaką może otrzymać gmina, wyniesie od 0 proc. do 80 proc.