Zatrudnienie pracownika naukowego w instytucie badawczym musi być poprzedzone konkursem. Jednak awans na to stanowisko osoby już zatrudnionej w instytucie nie zawsze wymaga jego przeprowadzenia.
Reforma nauki, która weszła w życie 1 października 2010 roku, przekształciła jednostki badawczo-rozwojowe w instytuty badawcze. Zmieniła też zasady zatrudniania pracowników naukowych w tych placówkach. Zgodnie z art. 43 ust. 7 ustawy z 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz.U. nr 96, poz. 618) zatrudnienie naukowca powinno być poprzedzone konkursem. Wcześniej takiego wymogu nie było.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) wyjaśnia, że tryb konkursowy powinien być zastosowany w każdym przypadku zatrudniania na stanowisku naukowym nowego pracownika.
Dotyczy to również sytuacji, w której o pracę na etacie naukowym ubiega się pracownik instytutu zatrudniony dotychczas na stanowisku niezaliczanym do naukowych (np. zainteresowany awansem jest pracownik badawczo-techniczny). Pracownikiem naukowym może być osoba zatrudniona na etacie profesora (zwyczajnego, nadzwyczajnego, wizytującego), adiunkta lub asystenta. Nie ma natomiast potrzeby przeprowadzania konkursu, jeśli o awans na to stanowisko stara się osoba, która już jest pracownikiem naukowym ma taki status.
Obowiązkowo, zgodnie z reformą szkolnictwa wyższego, konkursy są przeprowadzane też na stanowisko dyrektora instytutu badawczego.
Zgodnie z przepisami konkurs na stanowisko naukowe, jego kryteria i tryb przeprowadzania oraz ogłaszania powinien określać statut instytutu. Dodatkowo ogłoszenie o konkursie powinno być zamieszczone na stronie ministerstwa w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP).
Wymogów konkursowych nie stosuje się w przypadku pracowników naukowych, którzy mają stopień wojskowy i pracują w instytutach, dla których organem założycielskim jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.