Wszystko zależy od formy zatrudnienia. Jeśli mówimy o klasycznym zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę, wówczas radca jest pracownikiem samorządowym, któremu ustawa o radcach prawnych gwarantuje stosunkowo dużą niezależność, a także odpowiednie umiejscowienie w strukturze organizacyjnej urzędu oraz bezpośrednią podległość kierownikowi urzędu. Coraz więcej jednostek samorządowych decyduje się jednak na zlecanie obsługi prawnej podmiotom zewnętrznym, które świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej. Może tu być mowa zarówno o kompleksowej obsłudze przez jedną kancelarię, jak również podziale obowiązków pomiędzy kilka kancelarii, które specjalizują się w konkretnych rodzajach spraw. Występują również systemy mieszane, to znaczy w urzędzie zatrudniony jest na stałe radca prawny, natomiast w określonych sytuacjach część usług, np. windykację należności czy też obsługę zamówień publicznych, świadczy firma zewnętrzna.
Zasady odpowiedzialności radców prawnych wynikają przede wszystkim z podstawy prawnej świadczonych usług. Inaczej wygląda odpowiedzialność pracownika, w swej istocie ograniczona, inaczej, gdy jest to odpowiedzialność kontraktowa wynikająca wprost z kodeksu cywilnego. W każdym jednak przypadku od radcy prawnego, jako osoby wykonującej zawód zaufania publicznego, wymagany jest profesjonalizm w wykonywanej pracy. Zakres jego zadań określony winien być w umowie, która łączy radcę z daną jednostką. Należy jednak pamiętać, iż nawet jeśli jest on pracownikiem, a więc pozostaje w stosunku podporządkowania względem pracodawcy, owo podporządkowanie ulega ograniczeniom wynikającym z ustawy o radcach prawnych. Radcy prawnemu nie można bowiem zlecać wykonywania czynności wykraczających poza zakres pomocy prawnej.
Wykonywanie zawodu radcy prawnego wiąże się z obowiązkiem przestrzegania nie tylko przepisów powszechnie obowiązujących, ale również kodeksu etyki. Zgodnie z zawartymi w nim zasadami radca prawny wykonuje swój zawód kierując się wyłącznie przepisami prawa, chroniąc jednocześnie swoją niezależność. Wyrażone przez kogokolwiek polecenia czy wskazówki nie zwalniają radcy prawnego z obowiązku rzetelnego i uczciwego wykonywania czynności. Dodatkowo od radcy prawnego wymaga się nieulegania wpływom z zewnątrz i nie może on odstępować od tych zasad celem zadowolenia klienta. Tak więc radca prawny, działając zgodnie z obowiązującymi go zasadami, będzie świadczył usługi nie na rzecz konkretnego organu, np. prezydenta czy rady, lecz dla danej jednostki samorządu terytorialnego. W takim przypadku z pewnością nie będzie potrzeby osobnego wynajmowania prawników przez biura rad i sejmików.
Radca prawny, który zamierza podjąć współpracę z samorządem, powinien posiadać dużą wiedzę merytoryczną, a więc znajomość przepisów regulujących zasady funkcjonowania oraz zadań i obowiązków jednostek samorządu terytorialnego. Drugą istotną cechą, którą winien posiadać każdy radca prawny, jest umiejętność przeciwstawienia się różnego rodzaju naciskom, które niestety zdarzają się, gdy samorządowcy chcą podjąć szybkie lub oczekiwane społecznie decyzje, z pominięciem procedur prawnych, czy też naginając prawo. W tym przypadku rolą radcy prawnego jest wyraźne wskazanie odpowiednich rozwiązań - w ramach obowiązujących norm prawnych - oraz ewentualne wytłumaczenie negatywnych konsekwencji osobom podejmującym decyzje.

BORYS BUDKA, radca prawny, radny Rady Miejskiej w Zabrzu, asystent w Katedrze Prawa Akademii Ekonomicznej w Katowicach