Podatek i składki ZUS są ściśle ze sobą związane w procesie rozliczania wynagrodzeń. Zmiana regulacji podatkowej może zatem wywoływać skutki w zakresie rozliczania składek ZUS. Tak też się stało w przypadku wprowadzenia zerowego PIT dla młodych.

Tylko niektóre przychody

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) od 1 sierpnia wolne od podatku dochodowego są przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz umów-zleceń otrzymane przez podatnika do ukończenia 26. roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym 85 528 zł. Regulacja weszła w życie 1 sierpnia, a w 2019 r. zwolnienie ma zastosowanie proporcjonalne, więc jego limit wynosi w tym roku 35 636,67 zł. Ze zwolnienia nie korzystają umowy-zlecenia wykonywane na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.
Przy obliczaniu przychodów objętych zwolnieniem nie uwzględnia się przychodów:
  • podlegających opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym (np. umowy-zlecenia do 200 zł oraz umowy-zlecenia z nierezydentami podatkowymi),
  • zwolnionych od podatku dochodowego, oraz
  • tych, od których zaniechano poboru podatku.
Dodatkowo zwolnieniem nie są objęte między innymi przychody z:
  • umów o dzieło,
  • kontraktów menedżerskich,
  • działalności gospodarczej,
  • zasiłków.
  • Zerowy PIT. Odszkodowanie nie zawsze ze zwolnieniem dla młodychZerowy PIT a ulga na dziecko. Zwolnienie młodych z podatku pozbawi innych preferencji?

Korzystna zasada

W myśl art. 83 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych składka zdrowotna ulega ograniczeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy. Skorzystanie ze zwolnienia spowodowałoby zatem konieczność zapłaty składki zdrowotnej w pełnej wysokości. Aby tego uniknąć, ustawodawca postanowił, że w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona od przychodu wolnego od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, którą płatnik obliczyłby, gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony od podatku dochodowego na podstawie tego przepisu, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. W efekcie mamy ograniczenie wysokości składki zdrowotnej do wysokości hipotetycznej zaliczki na podatek dochodowy. [przykład 1]

Ubezpieczenia społeczne bez zmian

Wprowadzenie omawianej ulgi nie zmienia zasad naliczania składek społecznych. W przypadku uczniów i studentów do lat 26 zatrudnionych w ramach zlecenia oznacza to, że nie będą opłacane ani składki ZUS, ani podatek dochodowy. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ten sam wiek obowiązuje w przypadku zwolnienia od składek społecznych uczniów i studentów wykonujących umowę-zlecenie. Prawo do zwolnienia od składek społecznych uwarunkowane jest dodatkowo posiadaniem statusu ucznia lub studenta. Jeżeli zatem dana osoba utraci status ucznia, będzie podlegać składkom ZUS na ogólnych zasadach, a prawo do zwolnienia od podatku zachowa do ukończeniu 26 lat. W przypadku stosunku pracy i stosunków pokrewnych składki opłaca się na zasadach ogólnych. [przykład 2]

przykład 1

Fikcyjne zmniejszenie
Zaliczka na podatek dochodowy pracownika jest niższa od składki zdrowotnej, wobec czego składka zdrowotna jest ograniczona do wysokości zaliczki. Jeżeli pracownik jest poniżej 26. roku życia, korzysta ze zwolnienia od PIT, nie opłaca więc zaliczki (w 2019 r. złożył stosowny wniosek). Mimo to jego składka zdrowotna nie urośnie, ponieważ będzie ona ograniczona do kwoty, która stanowiłaby zaliczkę, gdyby ta była odprowadzona.

przykład 2

Niezależne uprawnienia
Student (24 lata) zawarł umowę-zlecenie, nie płaci z tego tytułu ani składek ZUS, ani PIT. Kiedy jednak skończy studia, zacznie opłacać składki na ubezpieczenia społeczne, ale wciąż będzie mógł korzystać ze zwolnienia z PIT do ukończenia 26 lat.

Nie można odliczyć

Składki ZUS wywierają określony wpływ na podatek dochodowy. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu m.in. kwot składek społecznych:
  • zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących,
  • potrąconych w roku podatkowym przez płatnika ze środków podatnika.
Z kolei na mocy art. 27b ust. 1 ustawy o PIT podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne:
  • opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
  • pobranej w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
W przypadku składek społecznych i zdrowotnych obniżenie nie dotyczy tych, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy, oraz tych, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Oznacza to, że w przypadku gdy podatnik do lat 26 będzie podlegał składkom ZUS, to ich kwoty naliczone od przychodów wolnych od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT nie będą podlegały odliczeniu ani od dochodu, ani od podatku. W efekcie kwoty tych składek nie powinny być wykazywane w PIT-11. Dodatkowym problemem jest to, że w 2019 r. zwolnienie stosuje się przy obliczaniu zaliczek, jeżeli pracownik (zleceniobiorca) złoży stosowny wniosek. Z kolei od 2020 r. zwolnienie stosuje się automatycznie, lecz podatnik może złożyć wniosek o jego niestosowanie. Nie zmienia się jednak to, że nawet jeśli zaliczki zostaną pobrane, to przychody nadal będą wolne od podatku, a ze zwolnienia będzie można skorzystać na koniec roku w zeznaniu rocznym. Skoro zaś przychody będą wolne od podatku, to kwoty składek nie powinny być odliczane od dochodu lub podatku.
Podstawa prawna
Art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.).
Art. 83 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1510 ze zm.).
Art. 6 ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).